[ Pobierz całość w formacie PDF ]
"Nie-Boska komedia" Zygmunta Krasiskiegospis trecianaliza utworu str. 2tre str. 5Zygmunt (Napoleon Stanisaw Adam Ludwik) Krasiski by poet,powieciopisarzem i filozofem, tradycyjnie zaliczanym - obokMickiewicza i Sowackiego - do kanonu "trzech wieszczy".Arystokratyczne pochodzenie wywaro decydujcy wpyw na postawpoety, ktry niezmiernie ywo reagowa na epok wielkichwstrzsw spoecznych i kryzys tradycyjnych wartoci moralno-obyczajowych, zarysowujcy si na przeomie XVIII i XIX wieku.Tsknota za piknem wyidealizowanej epoki feudalnej i wiadomonieodwracalnoci biegu historii, niech do cywilizacjitriumfujcej buruazji, powizana z nowoczesnym buntowniczymindywidualizmem, pragnienie odbudowania tradycyjnych wartociwiata chrzecijaskiego i urzeczywistnienie nowatorskimikoncepcjami filozoficznymi XIX wieku - te wszystkie sprzecznewtki ideowe znalazy swj wyraz w napisanej przezdwudziestojednoletniego modzieca, w 1835 r. "Nie-boskiejkomedii". Dramat romantycznyDominujca cech dramatw epoki romantyzmu jest odrzucenie regudramatu klasycznego i czenie elementw rnych rodzajw igatunkw literackich (synkretyzm gatunkowy). W efekcie z dramatuwyania si wizja wiata penego dysharmonii, wieloznacznoci inapi rodzcych nierozwizywalne problemy: brak jednoci czasu(akcja trwa kilkanacie lat, niektre sceny dziej sirwnoczenie, midzy innymi s bliej nieokrelone, czasem due,luki czasowe. W wymiarze ideowym utwr odbiera naley wperspektywie wiecznoci); brak jednoci miejsca (poszczeglnesceny rozgrywaj si w rnych, czasem niedokadnie okrelonychmiejscach: w domu hrabiego, w szpitalu obkanych, w grach, wokopach witej Trjcy; czsto jest to sceneria typoworomantyczna. W wymiarze ideowym - perspektywa kosmiczna); brakjednoci akcji (wiele rnych wtkw: ( ycie rodzinne hrabiego,( losy Orcia, ( starcie rewolucjonistw z arystokracj, ( walkaduchw dobrych i zych o dusz Ma); kompozycja: brak zwizkuprzyczynowo-skutkowego pomidzy poszczeglnymi scenami (kadascena ukazuje inny aspekt przedstawianego wiata); czeniefantastyki z realizmem (upir Dziewicy w domu Ma, sd nadhrabi w podziemiach, apokaliptyczna wizja Chrystusa powalajcaPankracego); elementy liryczne (narrator ma cechy podmiotulirycznego: emocjonalno wypowiedzi, otoczenie szczeglnatmosfer uczuciow kreowanych postaci, np. Orcia); czenie scenzbiorowych (obrazy z obozu rewolucjonistw: monumentalno,rozmach z kameralnymi: rozmowy hrabiego z Mari, Orciem,wyciszenie, liryzm); czenie tragizmu (koncepcja poety i poezji)z komizmem (np. zachowanie goci na chrzcinach); czenie patosu(np. kreacja Pankracego) z grotesk (np. w rewolucyjnejobrzdowoci: "prosimy licznie o gow arystokraty"); czeniestylw wypowiedzi (metaforyka prozy poetyckiej obok stylupotocznego goci na chrzcinach i naukowego - lekarza); Czynnikamispajajcymi dramat s: ( nadrzdna wobec caoci postanarratora, posta gwnego bohatera i pojawiajce si wewszystkich czciach postacie epizodyczne (np. Ojciec Chrzestny),( symetria kompozycji (cz.I i II + cz. III i IV, "uwertury").Tematyka utworu"Nie-boska komedia" jest dramatem o rnorodnej problematyce:Dramat rodzinny:hr. Henryk o maestwie: "Zstpiem do ziemskich lubw, bomznalaz t, o ktrej marzyem" (luby ziemskie jako znienie sido ziemskiej rzeczywistoci); rozczarowanie "on dobr iskromn", zmczenie proz ycia (przygotowanie do chrzcin, pusterozmowy goci, codzienno jako "sen fabrykanta Niemca"). Egoizmi marzycielstwo Ma staj si przyczyna tragedii caej rodziny.Dramat o poecie i poezji:poeta "faszywy" - hr. Henryk (konfrontacja wyjtkowej misjipoety w wiecie ze sposobem, w jaki wywizuje si ze swoichobowizkw; rewizja gwnych mitw romantycznych - zjawy;rozbieno midzy postaw moraln bohatera a piknem jegopoezji), poeta "prawdziwy" - Maria, Orcio (ycie na granicywiata widzialnego i niewidzialnego; nadwraliwo opaconacierpieniem, szalestwem, lepot, wreszcie mierci) Dramat ohistorii:bohaterowie to przedstawiciele spoeczestwa; przeomowy momenthistorii: agonia wiata feudalnego; walka klas; historia jakocieranie si przeciwstawiestw - tragizm historii i z tegowynikajca konieczno ingerencji Opatrznoci. Dramatmetafizyczny:wspistnienie wiata fantastycznego (wyobraeniachrzecijaskie) z realnym w jednej przestrzeni i czasie. Wpywsi nadprzyrodzonych na poczynania ludzi (wszystko, co czowiekrobi, ma znaczenie w planie metafizycznym); cig walka Dobraze Zem o dusze ludzi (moralitet). Interpretacja dramatuPierwotnie utwr mia by zatytuowany "M" (tak nazwany jesthr. Henryk) jako osoba dramatu). Wieloznaczno tego sowa("m": ( maonek, ojciec rodziny; ( wojownik, heros, m stanu,przywdca) wskazuje na podzia tekstu na dwie partie: czci 1.i 2., przedstawiajce prywatne ycie bohatera oraz 3. i 4.,opisujce jego udzia w yciu spoeczno-historycznym. Cz 1.Win za niepowodzenia Ma (nie sprawdza si w roli ma i ojca)ponosi "faszywa poezja". Chr Zych Duchw nasya na bohaterapiekielne majaki. Reprezentuj one zudne i niszczce idee: (Dziewica - absolutyzacj mioci, ( Sawa - pych i wzgard dlaludzi, waciwe wybujaemu indywidualizmowi, ( Eden - utopijnemarzenia o yciu szczliwym i wolnym na onie natury. Uwiedzionywizjami poeta zaniedbuje obowizki domowe, czym doprowadza ondo obdu i mierci, za syna do utraty wzroku (krytyka typoworomantycznego stosunku bohatera do ycia). Cz 2. Ostatecznerozwizanie wtku rodzinnego. Ujawnia si przeznaczenie Orcia,ktry ma zgin jako prawdziwy poeta (naznaczony przeklestwemprorokw. Ojcu go Anioa Stra wskazuje szans zbawienia przezmio "biednych blinich" - praktykowanie ewangelicznejmoralnoci. M nie podporzdkowuje si temu wezwaniu (Krasiskinie w peni potpia bohatera, nada jego postawie cechytragicznej wzniosoci). Cz 3. Hrabia Henryk staje na czelegincej arystokracji rodu i pienidza, skupionej w Okopachwitej Trjcy. Jego przeciwnikiem jest Pankracy (wszechwadca) -radykalny ideolog stojcy na czele zwyciskiej rewolucji"biednych i godnych", wspierany przez modego, fanatycznego izdeprawowanego kapana, Leonarda. M zwiedza w przebraniu obzprzeciwnika, oglda bluniercze obrzdy nowej wiary orazmanifestacje zemsty zbuntowanego tumu. W scenie dyskusji zPankracym (starcie racji wiata odchodzcego w przeszo iwiata nowego) osdza, e s to "wszystkie stare zbrodnie wiata,ubrane w szaty wiee". Natomiast Pankracy przewiadczony jest,e powstaje nowy wiat, swoisty raj sprawiedliwoci. Ugodapomidzy antagonistami jest niemoliwa. Cz 4. Bezporedniestarcie zbrojne pomidzy obozami. Arystokraci zaprezentowanizostali jako ldzie sabi, tchrzliwi i podli, a Henryk zostajepotpiony, bowiem "nic nie kocha, nic nie czu prcz siebie".Po mierci Orcia (ginie trafiony kul) i samobjstwie Ma (rzucasi w przepa z okrzykiem "Poezjo, bd mi przeklta") Pankracyz Leonardem odbywaj sd nad pokonanymi. Wdz rewolucji - marzcyo odkupieniu dziea zniszczenia przez budow szczliwejprzyszoci - odczuwa niepokj. Gdy ukazuje mu si wizjaChrystusa-Mciciela, ginie od jej siy ze sowami (przypisywanymiJulianowi Apostacie): "Galilaee, vicisti!" (Galilejczyku,zwyciye!). Zakoczenie utworu wynika z logiki mylihistoriozoficznej Krasiskiego. Pankracy - samowolnie sigajcypo atrybuty wadzy boskiej - staje twarz w twarz z Bogiem iginie jako samozwaniec. Bg jest mistrzem w dziele stworzenia iOn jedynie potrafi tworzy histori. Symboliczna posta Chrystusaw finale moe by interpretowana dwojako: (optymistycznie)nadchodzca epoka bdzie czasem jakiego nowego chrzecijastwai odrodzonego Kocioa, (pesymistycznie) dzieje wiata nie bdmiay ju dalszego cigu i Bg przecina bieg historii, gdydopenia si miara ludzkich nieprawoci."Nie-boska komedia"Gwiazdy wokoo twojej gowy - pod twoimi nogi fale morza - nafalach morza tcza przed tob pdzi i rozdziela mgy - coujrzysz, jest twoim - brzegi, miasta i ludzie tobie siprzynale - niebo jest twoim. - Chwale twojej niby nic niezrwna.Ty grasz cudzym uszom niepojte rozkosze. - Splatasz serca irozwizujesz gdyby wianek, igraszk palcw twoich zy wyciskasz -suszysz je umiechem i na nowo umiech strcasz z ust na chwil- na chwil kilka - czasem na wieki. - Ale sam co czujesz? - alesam co tworzysz? - co mylisz? - Przez ciebie pynie strumiepiknoci, ale ty nie jeste piknoci. - Biada ci - biada! -Dzieci, co pacze na onie mamki - kwiat polny, co nie wie owoniach swoich, wicej ma zasugi przed Panem od ciebie.Skde powsta, marny cieniu, ktry zna wietle dajesz, awiata nie znasz, nie widziae, nie obaczysz! Kto ci stworzyw gniewie lub w ironii? - Kto ci da ycie nikczemne, takzwodnicze, e potrafisz uda Anioa, chwil nim zagrzniesz wboto, nim jak paz pjdziesz czoga i zadusi si muem? -Tobiei niewiecie jeden jest pocztek.Ale i ty cierpisz, cho twoja bole nic nie utworzy, na nic sinie zda. - Ostatniego ndzarza jk policzon midzy tony harfniebieskich. - Twoje rozpacze i westchnienia opadaj na d iSzatan je zbiera, dodaje w radoci do swoich kamstw i zudze -a Pan je kiedy zaprzeczy, jako one zaprzeczyy Pana.Nie przeto wyrzekam na ciebie, Poezjo, matko Piknoci iZbawienia. - Ten tylko nieszczliwy, kto na wiatach pocztych,na wiatach majcych zgin, musi wspomina lub przeczuwa ciebie- bo jedno tych gubisz, ktrzy si po-wicili tobie, ktrzy sistali ywymi gosami twej chway.Bogosawiony ten, w ktrym zamieszkaa, jako Bg zamieszka wwiecie, nie widziany, nie syszany, w kadej czci jegookazay, wielki, Pan, przed ktrym si uniaj stworzenia imwi: "On jest tutaj." - Taki ci bdzie nosi gdyby gwiazd naczole swoim, a nie oddzieli si o...
[ Pobierz całość w formacie PDF ]