[ Pobierz całość w formacie PDF ]
II. Zwyczaje i formuły najczęściej stosowane w handlu zagranicznym
1. Wstęp
2. Najważniejsze pojęcia
3. Omówienie najważniejszych zwyczajów i uzansów handlowych
Na przestrzeni wielu lat kupcy poprzez zawieranie różnego rodzaju kontrakty, ukształtowali
pewne normy postępowania czyli wykształciły się tzw. zwyczaje handlowe dotyczące zawierania i
przeprowadzania transakcji na rynku. Kontrakty zawierane są na podstawie pewnych schematów,
które ułatwiają ustalenie najważniejszych kwestii umowy. Powstała potrzeba stworzenia jednolitego i
zestandaryzowanego języka handlowego. Podstawową cechą charakterystyczną zwyczajów i
uzansów handlowych jest to, że są one o wiele bardziej elastyczne niż najlepsze przepisy prawne, z
czego wynika, że mogą być łatwo i szybko dostosowane do ciągle zmieniających się warunków, w
których muszą być realizowane transakcje handlu zagranicznego. Przez lata przepisy na świecie
zmieniały się pod wpływem kształtowania się nowych warunków handlowych. Inne środki transportu
(bardziej nowoczesne), inne sposoby przewozu towarów, inne rozwiązania techniczne w dziedzinie
spedycji i transportu spowodowały kształtowanie się nowych zwyczajów handlowych.
Zwyczaje handlowe są także pomocne przy rozpatrywaniu spraw spornych. W razie sporu
wynikającego ze stosunku umownego między partnerami, mającymi siedzibę w różnych krajach,
zastosowanie będą miały kolejno:
1. normy prawa bezwzględnie obowiązującego;
2. postanowienia umowy stron;
3.
zwyczaj handlowy;
4. normy prawa dyspozytywnego (względnie obowiązującego).
Zwyczaj handlowy może pełnić funkcje źródła prawa, pewnej normy zwyczajowo przyjmowanej przez
pewne grupy kupców jako ten najlepszy sposób przeprowadzania transakcji. Często właśnie na
podstawie zwyczajów handlowych sądy arbitrażowe podejmują decyzje czy dana transakcja była
odpowiednio realizowana.
We współczesnym handlu międzynarodowym najbardziej znane są następujące reguły i zbiory
zasad postępowania:
•
Formuły INCOTERMS 1990;
•
Znowelizowane Amerykańskie Definicje Handlu Zagranicznego (RAFTD);
•
COMBITERMS;
•
Reguły Haskie;
•
Reguły Yorku - Antwerpii;
•
Jednolite zwyczaje i praktyka akredytyw dokumentowych;
•
Jednolite Reguły Inkasa.
Zanim jednak zostaną omówione najważniejsze zwyczaje i uzanse handlowe, należy wyjaśnić kilka
pojęć.
Zwyczaj handlowy
jest to tradycyjna forma postępowania przy zawieraniu kontraktów albo przyjęty
jednolity sposób interpretacji terminologii przejętej w handlu. Nabiera on tego charakteru w związku z
przestrzeganiem go przez ogół kupców w handlu międzynarodowym albo przez kupców określonej
branży. Z formalnoprawnego punktu widzenia zwyczaje handlowe nie mogą być sprzeczne z normami
prawnymi bezwzględnie obowiązującymi, same bowiem mają tylko znaczenie względnie obowiązujące
,tzn. uzupełniają postanowienia umowne, lecz nie mogą ich zmienić, oraz muszą być odpowiednio
jasne i znane.
Zwyczaje handlowe dzielimy:
a) w zależności od umowy handlowej, do której się odnoszą:
- towarowe - odnoszą się do obrotu poszczególnych rodzajów towarów np. siarka,
węgiel, zboże...
- przewozowe (transportowe) - związane z transportem towaru, jego przewozem;
- ubezpieczeniowe - regulują zakres ubezpieczeń stosowanych w obrocie
międzynarodowym;
b) ze względu na zasięg geograficzny:
- powszechne - znajdują zastosowanie na całym świecie;
- lokalne - mają one moc względnie obowiązującą na wyraźnie określonym terytorium
lub na terenie działania określonych instytucji np. zwyczaje stosowane na giełdach
towarowych i aukcjach.
c) w zależności od skali działania:
- ogólne;
- branżowe - stosowane w ramach poszczególnych gałęzi przemysłu.
Uzans
jest to taki zwyczaj handlowy, który jest potwierdzony przez miarodajną instytucję ( np. przez
izbę handlową) i ogłoszony przez nią jako obowiązujący lub jako zalecany. Uzanse podobnie jak
zwyczaje handlowe, na bazie których są tworzone, nie mają charakteru bezwzględnie obowiązującego
i mogą być zmienione przez strony. Uzanse mają ograniczony zakres i zasięg działania:
podwzględem osobowym - obowiązujący w określonym kręgu osób;
podwzględem terytorialnym - zostają stwierdzone dla terytorium, na którym działa
oficjalna instytucja;
podwzględem przedmiotowym - ustanawiane są dla obrotu pewnymi określonymi
towarami;
Dla przykładu takimi uzansami handlowymi w zakresie przewozu są formuły dla określenia postoju
(czasu na dokonanie załadunku lub wyładunku):
- Running days – rozładunek lub załadunek może być dokonany przez kolejne dni
kalendarzowe (dzień liczony jako 24 godziny) bez odliczania niedziel i świąt,
- Working days – tylko w dni robocze i tylko ustawowy czas pracy,
- Weather working days – tylko w dni, w które przeładunek jest możliwy ze względu na
pogodę.
Jest wiele rodzajów uzansów handlowych, są uzanse dotyczące ilości towarów, transportu,
ubezpieczeń i wiele innych. Właśnie uzanse związane z ilością mają duże znaczenia w wymianie
międzynarodowej. Jedną z najważniejszych rzeczy w kontrakcie jest ustalenie ilości towaru.
Kontrahenci do ustalania ilości towaru posługują się dwoma systemami: metrycznym i anglosaskim.
System metryczny jest zbiorem głównych miar wielkości fizycznych w skrócie nazywany „SI” –
Międzynarodowy Układ Jednostek Miar, który przyjęty został w 1960 r. przez Generalną Konwencję
Miar i Wag. System oparty jest na wzorach metra i kilograma. Z kolei system anglosaski oparty jest na
funtach i stopach. Identyfikacja tych dwóch systemów i odpowiednich przeliczników umożliwia w skali
światowej precyzyjne określanie ilości towaru.
Uzanse tak jak i zwyczaje handlowe mają bardzo powszechne zastosowanie. Taka
ujednolicona kodyfikacja sformułowań handlowych ułatwia porozumiewanie się kontrahentom z
różnych krajów w różnych językach.
Formuła handlowa
to typowe, najczęściej spotykane w praktyce kombinacje szczegółów zobowiązań
umownych sprzedającego i kupującego w ramach umowy kupna-sprzedaży.
Określa ona zakres obowiązków i zobowiązań umownych sprzedającego w stosunku do kupującego,
a tym samym podział kosztów, obowiązków i ryzyka związanego z dostawą towaru między strony
kontraktu. Innymi słowy, użycie określonej formuły handlowej wskazuje jakie koszty, związane z
dostawą towaru (przewozem, odprawą celną, załadunkiem i wyładunkiem, ubezpieczeniem,
dostarczeniem odpowiednich dokumentów itp.) są wliczone w jego cenę. Im więcej obowiązków
spoczywa na eksporterze, tym wyższa będzie cena jednostkowa towaru.
Początkowo formuły handlowe określające przede wszystkim warunki dostawy i związane z tym
obowiązki stron, miały charakter
uzansów
stwierdzonych przez różne instytucje. Następstwem tego
był niejednakowy sposób interpretowania tych samych określeń w różnych krajach, a zwłaszcza w
różnych portach. Wywołało to dążenie do przyjęcia jednolitej wykładni i sporządzenia pewnego
rodzaju kodyfikacji odpowiednich zwyczajów i uzansów handlowych.
Kolejna pojęcie, które można powiedzieć ukształtowało się przez lata to pojęcie
LOCO.
Należy je
rozumieć w sposób następujący. Sprzedający stawia towar do dyspozycji kupującego w miejscu, w
którym znajdował się on w momencie zawarcia umowy lub w innym miejscu bez ponoszenia
jakichkolwiek kosztów. Kupujący ma obowiązek przyjąć towar tym miejscu i ponieść wszelkie koszty
oraz ryzyko do miejsca przeznaczenia. Do transakcji zawieranych na bazie loco należy: EXW – ex
works (patrz formuły Incoterms).
Z kolei
FRANCO
oznacza, że sprzedawca zobowiązany jest dostarczyć towar do umówionego
miejsca na swój koszt, czyli, że do ceny towaru wlicza się wydatki z tytułu dostawy do miejsca
przewidzianego w umowie.
Najważniejsze zwyczaje i uzanse handlowe
INCOTERMS 1990
Za nim się przystąpi do omawiania formuł INCOTERMS 1990 należy wyjaśnić pojęcie
gestii
transportowe
i
ubezpieczeniowej.
Przez gestie transportową rozumie się zastrzeżone w kontrakcie
prawo wyboru: drogi, środka transportu, przewoźnika i sposobu przewozu towaru. Prawo to wynika z
obowiązku zapłacenia kosztów transportu. Gestia transportowa, w zależności od formuły handlowej,
może być w rękach eksportera, importera lub być podzielona między nich. Posiadanie gestii
transportowej może przynosić określone korzyści:
•
wykorzystanie własnych środków transportu,
•
ustalenie najdogodniejszego terminu wysyłki,
•
bezpośredni wpływ na cały cykl transportowy,
•
przejęcie różnicy między stawką frachtową wkalkulowaną w cenę a stawką faktycznie
zapłaconą (dzięki rabatom i upustom udzielanym przez spedytorów i przewoźników),
•
możliwość wykorzystania pełnego tonażu czy ładowności środków transportu, a tym
samym obniżenia kosztu transportu na jednostkę ładunku, w przypadku dużych ładunków
zwłaszcza masowych.
•
i inne.
Pod pojęciem gestii ubezpieczeniowej rozumiemy analogicznie, zastrzeżone w kontrakcie prawo do
wyboru ubezpieczyciela, formy ubezpieczenia, kwoty na jaką towar ma być ubezpieczony, itd.
Najpowszechniej stosowanymi formułami handlowymi są tzw. INCOTERMS, opracowane
przez Międzynarodową Izbę Handlową w Paryżu. Ich najnowsza wersja pochodzi z 1990 r. i określa
się ją jako INCOTERMS 1990. Zawierają one ujednoliconą wykładnię klauzul kontaktowych
wykształconych zwyczajowo w handlu międzynarodowym. Ich celem jest ułatwienie i przyśpieszenie
zawierania kontraktów, a jednocześnie uniknięcia nieporozumień wynikających z odmiennej
interpretacji tych samych określeń w różnych krajach. Pierwsza wersja INCOTERMS została
ogłoszona w 1936 r., a następnie 1953, 1967, 1976, 1980 i 1990. W praktyce obrotu handlowego
zaleca się zawieranie kontraktów na podstawie INCOTERMS 1990, gdyż są najbardziej zbliżone do
współczesnych rozwiązań w handlu międzynarodowym ( zwłaszcza w technice transportu i
przeładunku ), ale nie oznacza to, że nie można stosować wersji INCOTERMS 1980.
Chcąc podporządkować kontrakt postanowieniom tych reguł, należy to wyraźnie zaznaczyć w
kontrakcie, określając której wersji jest on podporządkowany, np. :
-- "ceny zostały skalkulowane na bazie FOB Gdynia, zgodnie z INCOTERMS 1990".
-- "warunki kontraktu podlegają INCOTERMS 1990".
Należy pamiętać, że w handlu z USA stosowane są Znowelizowane Amerykańskie Definicje w Handlu
Zagranicznym z 1941 r., które niekiedy odmiennie interpretują określenia stosowane w INCOTERMS
1990.
INCOTERMS 1990 zawierają wykładnię 13 formuł handlowych
*
, z których każda oznaczona jest
trzyliterowym skrótem ( pierwsze litery ich nazw angielskich ). Formuły uszeregowane zostały w
określonej kolejności w ten sposób, że pierwsza zawiera minimum, a ostatnia maksimum obowiązków
*
poprzednia wersja tzn. z 1980 r. zawierała 14 formuł handlowych.
sprzedającego. W każdej formule, zarówno obowiązki sprzedającego, jak i kupującego ujęte są w
dziesięciu punktach, wzajemnie ze sobą korespondujących.
Formuły pogrupowano w cztery różne kategorie ( E,F,C,D ), mające na celu ułatwienie korzystanie z
nich.
GRUPA E
EXW -- Ex Works ( Z zakładu ... oznaczone miejsce ).
Sprzedający udostępnia towar kupującemu na swoim terenie, bez ponoszenia jakichkolwiek
dodatkowych kosztów transportu i załadunku.
GRUPA F
FCA -- Free Carrier ( Franco przewoźnik ... oznaczone miejsca załadunku ).
FAS -- Free Alongside Ship ( Franco wzdłuż burty statku ... oznaczony port załadunku ).
FOB -- Free On Board ( Franco statek ... oznaczony port załadunku ).
Sprzedający jest zobowiązany dostarczyć towar przewoźnikowi wyznaczonego przez kupującego.
Koszty dostawy, na zasadniczej drodze przewozu, nie opłacone przez sprzedającego.
GRUPA C
CFR -- Cost and Freight ( Koszt i fracht ... oznaczone port przeznaczenia ).
CIF -- Cost, Insurance and Freight ( Koszt, ubezpieczenie i fracht ... oznaczony port
przeznaczania ).
CPT -- Carriage Paid To ( Przewoźne opłacone do ... oznaczone miejsce przeznaczenia ).
CIP -- Carriage and Insurance Paid To ( Przewoźne i ubezpieczenie opłacone do ...
oznaczone
miejsce przeznaczenia ).
Sprzedający musi zorganizować transport ( zawrzeć stosowne umowy przewozu ) i ponieść związane
z tym koszty, ale bez przyjmowania ryzyka utraty ( uszkodzenia ) towaru lub dodatkowych kosztów
związanych z przypadkami występującymi po załadunku i wysyłce. W formułach CIF i CIP ma również
obowiązek zawarcia umowy ubezpieczenia towaru.
GRUPA D
DAF -- Delivered At Frontier ( Dostarczone na granicę ... oznaczone miejsce ).
DES -- Delivered Ex Ship ( Dostarczone statek ... oznaczony port przeznaczenia ).
DEQ -- Delivered Ex Quay [ Duty Paid ] ( Dostarczone nabrzeże [cło opłacone] ... oznaczony
port przeznaczenia ).
DDU -- Delivered Duty Unpaid ( Dostarczone, cło nie opłacone ... oznaczone miejsce
przeznaczenia ).
DDP -- Delivered Duty Paid ( Dostarczone, cło opłacone ... oznaczone miejsce
przeznaczenia).
Sprzedający jest obowiązany do poniesienia wszystkich kosztów i rodzajów ryzyka związanych z
towarem aż do momentu, gdy zostanie on dostarczony do miejsca przeznaczenia.
[ Pobierz całość w formacie PDF ]