[ Pobierz całość w formacie PDF ]
//-->Zwycięskie połączenie: właściwa dieta sensoryczna i zmiany wotoczeniuZakaz kopiowaniaVictoria L. Nackley, OTR/LTerapeuci używają założeń teorii integracji sensorycznej do oceny rozwojufunkcjonalnych umiejętności z punktu widzenia zmysłów (Kimball, 1999a). Korzystając ztego podejścia, terapeuta analizuje umiejętność przetwarzania przez dziecko bodźcówprzedsionkowych, proprioceptywnych oraz dotykowych w sprawności potrzebne douczenia się i poruszania, czyli najważniejsze elementów jego życia. Teoria integracjisensorycznej sugeruje, że trudności z przetwarzaniem informacji zmysłowych opóźniająnabywanie przez dziecko nowych umiejętności. Opierając się na zasadach teorii integracjisensorycznej, terapeuta proponuje wykonywanie czynności, które zapewniają dzieckuspecyficzne bodźce zmysłowe, by wywołać właściwą reakcję adaptacyjną; towarzyszyrównież dziecku w jego własnym rozwoju umysłowym i motorycznym,(Fisher & Murray,1991).Kiedy zostaną zdiagnozowane problemy z przetwarzaniem bodźców, terapeuta powinienprzygotować odpowiedni plan interwencji (Koomar & Bundy, 1991). Pomimo, żebezpośrednia terapia jest najważniejszym elementem procesu zmiany, wprowadzeniezindywidualizowanej diety może pomóc zaspokoić część potrzeb zmysłowych dziecka.(Wilbarger, 1995). „Dieta sensoryczna” umożliwia dziecku otrzymywanie korzystnychstymulacji zmysłowych w regularnych odstępach czasowych, tym samym pozwalając muna pełniejsze uczestnictwo w innych czynnościach. Wprowadzenie takiej diety powinnoobejmować wszystkie pory dnia, a szczególnie czas spędzany w szkole i domu. Jakstwierdził Kimball(1999b), “Zmiana otoczenia, której może dokonać rodzic, może równieżkorzystnie wpłynąć na zasięg terapii”(p. 203). Aby odnieść optymalny skutek, dietapowinna być zaprojektowana z uwzględnieniem indywidualnych potrzeb sensorycznych(Wilbarger, 1995). W ten sposób, dziecko korzystałoby ze specjalnych bodźcówsensorycznych, w sposób zsynchronizowany z całym procesem terapeutycznym. Opróczopracowania specjalnej diety, terapeuci często udzielają innych porad umożliwiającychlepsze funkcjonowanie dziecka. Te wskazówki, mimo że nie oparte na funkcjonowaniuzmysłowym, są bardzo istotne dla prawidłowego funkcjonowaniu dziecka w szkole, domui podczas zabaw. Zmiany są przeprowadzane głównie w otoczeniu dziecka, co zachęca jedo działania w różnych kontekstach (Primeau & Ferguson, 1999). Lista diet oraz zmian wotoczeniu zaprezentowana w tabeli 1 jest wynikiem współpracy 31 terapeutów,asystentów, studentów i nauczycieli, którzy uczestniczyli w BOCES Zawodowej SieciTerapuetów i Rehabilitantów w New Hartford, w Nowym Jorku. Spis ten był pomyślanyjako punkt wyjścia do dalszych rozważań; nie jest więc wyczerpujący. Każdy terapeutapowinien przystosowywać te wskazówki do konkretnego dziecka oraz wprowadzać nowepomysły, odpowiednie dla warunków domowych, szkoły lub sytuacji rodzinnej.Powszechne klasyfikacje zaburzeń integracji sensorycznej użyte zostały jako postawaprzy tworzeniu wskazówek dotyczących diety oraz zmian w otoczeniu.Obniżona reaktywność na bodźce przedsionkowe i proprioceptywneDzieci z obniżoną reaktywnością na bodźce przedsionkowe i proprioceptywne majązwykle wiotką postawę i problemy z równowagą, często upadają, są niezgrabne, ciągle sięporuszają i nerwowo zabawiają. Mają problemy z koncentracja uwagi.. Terapia polegagłównie na dostarczaniu intensywnych bodźców przedsionkowych i proprioceptywnych1oraz poprawie reakcji posturalnych (Koomar & Bundy, 1991).Obniżona reaktywność na bodźce dotykoweDzieci z obniżoną reaktywnością na bodźce dotykowe często są słabej budowy ciała.Dodatkowo, mają one problemy z praksją i rozwojem umiejętności manualnych. Zwyklesą one bardzo spragnione stymulacji dotykowej. Terapia polega przede wszystkim nazapewnieniu różnorodnych - głębokich i lekkich – doświadczeń dotykowych (Koomar &Bundy, 1991). Także w stosunku do tych dzieci dieta i zmiany w otoczeniu powinny byćstosowane jako dodatek do założeń właściwej terapii.DyspraksjaDzieci z dyspraksją charakteryzują się słabym przetwarzaniem informacji dotykowych iproprioceptywnych; są niezgrabne, potykają się, przewracają i wpadają na przedmiotyspotykane na drodze. Cechują się trudnościami z planowaniem ruchu oraz słabąorganizacją wykonywanych czynności (Cermak, 1991). Terapia koncentruje się nazapewnieniu czynności wymagających wysiłku, doświadczaniu głębokiego nacisku idelikatnego dotyku. Ważne jest też udzielanie właściwych wskazówek słownychpomocnych przy organizowaniu czynności (Koomar & Bundy, 1991). Dieta i zmiany wotoczeniu powinny być stosowane jako dodatek do założeń terapii dla osób z dyspraksją.Zaburzona obustronna koordynacjaDzieci z zaburzoną obustronną koordynacją mają trudności z czynnościami bilateralnymitakimi jak klaskanie, podskakiwanie, przeskakiwanie czy granie na keyboardzie. Częstowystępują też problemy z czynnościami dotyczącymi samoobsługi np. wiązaniem butów.Takie dzieci mogą mylić prawą stronę z lewą, unikać przekraczania osi ciała oraz miećproblem z ustaleniem lateralizacji. Dodatkowo, mogą mieć też trudności przedsionkowe iproprioceptywne. Terapia skupia się głównie na zapewnieniu doświadczeńprzedsionkowych i proprioceptywnych oraz stopniowym wprowadzeniu czynnościbilateralnych. Pracę można rozpocząć od prostego przekraczania osi ciała, rotacji,symetrycznych czynności oraz kompleksowego rozwoju umiejętności koordynacji (Koomar& Bundy, 1991). Także w tym przypadku działania takie jak dieta i odpowiednie zmianyw otoczeniu powinny być stosowane równolegle z właściwą terapią zaburzeń obustronnejkoordynacji.Obronność dotykowaDzieci z obronnością dotykową awersyjnie reagują na różne doświadczenia dotykowe,takie jak: fakturowane materiały, jedzenie, ubrania, kąpiel. Często unikają wieluczynności, czasami mogą reagować agresywnie. Mają problemy z koncentracją uwagi,łatwo je rozproszyć. Terapia koncentruje się głównie na zapewnieniu doświadczaniawysiłku oraz dotyku głębokiego. Wolne linearne bodźce przedsionkowe są również częstoużywane. Terapia powinna zapewniać również stopniowe zwiększanie gamy doświadczeńdotykowych (Royeen & Lane, 1991). Proprioceptywna dieta sensoryczna właściwa dlaobniżonej reaktywności na bodźce przedsionkowe i proprioceptywne może być użyta jakododatek do terapii właściwej dla terapii obronności dotykowej.Niepewność grawitacyjnaDzieci z niepewnością grawitacyjną mogą nie chcieć uczestniczyć w większości zabawruchowych, bać się wind, ruchomych schodów, samochodów czy samolotów, często nielubią być podnoszone. Terapia kliniczna skupia się przede wszystkim na zapewnieniubodźców proprioceptywnych oraz stopniowaniu doświadczeń przedsionkowych. Dzieckozawsze powinno móc kontrolować stymulację przedsionkową i nie może być zmuszane doprzekraczania swoich ograniczeń (Koomar & Bundy, 1991). Zmiany w otoczeniu powinnybyć skoncentrowane na tym, aby pomóc dziecku czuć się bezpiecznie w każdej sytuacji iśrodowisku. Dieta sensoryczna w tym wypadku polega na dostarczaniu uspakajających2bodźcy proprioceptywnych przez cały dzień. Proprioceptywna dieta sensoryczna właściwadla obniżonej reaktywności na bodźce przedsionkowe i proprioceptywne może być użytajako dodatek do terapii odpowiedniej przy niepewności grawitacyjnej.Wyobrażenia sekwencji czynnościDzieci, które mają trudności z wyobrażeniem sobie sekwencji czynności nie potrafiąplanować i inicjować działań w odpowiedzi na zmieniające się bodźce środowiska. Takieproblemy łączone są z nieefektywnym przetwarzaniem informacji przedsionkowych iproprioceptywnych. Strategie interwencji mają na celu usprawnienie przetwarzaniabodźców przedsionkowych i proprioceptywnych wraz z jednoczesną poprawą zdolnościdziecka do planowania i wykonywania wyobrażonej sekwencji czynności (Koomar &Bundy, 1991). Wskazówki dotyczące diety sensorycznej oraz zmian otoczeniacharakterystyczne dla obniżonej reaktywności na informacje przedsionkowe iproprioceptywne powinny być używane wspomagająco w terapii wyobrażeń sekwencjiczynności.Generalne zaleceniaTerapeuta powinien być świadomy, że każde dziecko przetwarza informacjezmysłowe w wyjątkowy, właściwy dla siebie sposób. Mimo że w tym artykuletechniki terapii oraz łączące się z nimi wskazówki dotyczące diety i zmian wotoczeniu są proponowane w przypadku różnych zaburzeń integracji sensorycznej,terapeuta musi sam osądzić, czy są to metody odpowiednie dla konkretnegodziecka i kontekstu jego problemu. Terapeuta, wraz z opiekunami i personelemszkolnym, powinien monitorowość reakcje dziecka na dane strategie w celuzwiększenia efektywności terapii. Jeśli reakcja jest nieodpowiednia, terapeutawinien zaprzestać tej techniki i właściwie zmodyfikować terapię (Koomar & Bundy,1991).KonkluzjaTabela przedstawia oparte na teorii integracji sensorycznej wskazówki dotyczące dietyoraz zmian w otoczeniu. Kombinacja odpowiedniego pożywienia oraz modyfikacji wnajbliższym środowisku połączona z interwencją terapeutyczną zapewnia dzieckuwieloczynnikowe podejście w zakresie zaspakajania jego potrzeb sensorycznych wraz zjednoczesnym efektywnym uczestnictwem w codziennym życiu.Tabela 1Wskazówki dotyczące diety sensorycznej oraz zmian w otoczeniuUWAGA. DROGI RODZICU, JEŻELI CHCESZ POMÓC SWOJEMU DZIECKUSKONSULTUJ SIĘ Z TERAPEUTĄ METODY SI. SAMODZIELNY DOBÓR AKTYWNOŚCIMOŻE ZASZKODZIĆ DZIECKU! (przyp. M.Karga)Klasyfikacja i aktywnościWskazówkiObniżona reaktywność na bodźce przedsionkowa i proprioceptywnePraca przy biurkuDieta sensorycznaAktywny opór: podnoszenie się na rękachsiedząc na krześle, mocny nacisk na ciałolub krzesło, zaciskanie i otwieranie dłoni,rozciąganie gumowych taśm, opieranie sięna rękach, obciążona kamizelka, ciężki blat3biurka Ćwiczenia palców: szczypanie,„pajęcze ruchy”, ciągniecie gumkirecepturki, piłeczki antystresowe, masaplastyczna do ugniatania, zabawydługopisem i ołówkiem. Możliwościsiedzenia ułatwiające ruch linearny: kółka,twarda poduszka, stołeczek T, piłka, piłkaowalna (orzeszek), bujane lub obrotowekrzesło, delikatne skrócenie jednej lubdwóch nóg krzesła, umożliwiające bujanieZmiany w otoczeniuSolidne krzesło z podłokietnikami naodpowiedniej wysokości, biurko opochylonym blacie, częste zmiany pozycji,ustabilizowanie przedmiotów na biurku,miejsce do trzymania kartki zaznaczonetaśmą.Przerwa międzylekcyjnaDieta sensorycznaZabawy: wierzganie nogami, intensywnymarsz, napieranie na ścianę, pchaniedrzwi, podskakiwanie na krześle w różnymtempie lub odstępach, poruszanie się popodłodze na pupie z szeroko rozstawionyminogami, skakanie, podskakiwanie,naciskanie, rozciąganie, obejmowaniesiebie, pompki, przysiady, pajacyki,„taczki”, chodzenie „krabem” Zadania:noszenie ciężkich książek, przestawianiekrzesełRutyna zapewniająca te aktywności przedzajęciami i w ciągu dnia, regularne przerwyw ciągu dniaModyfikacje otoczeniaZabawyDieta sensorycznaBodźce proprioceptywne: walki, zapasy,skoki przez plecy, zawody w przeciąganiuliny, “taczki”, skakanie na trampolinie,czołganie się pod kanapami, zabawy zciężkimi piłkami, skakanie po łóżku,bujanie innego dziecka na huśtawce,bieganie w worku, rowerki „stopa do stopy”z innym dzieckiem, mocne przytulanie zczłonkiem rodziny Bodźce przedsionkowe:kręcenie się na obrotowym krześle,siedzenie na piłce np. przy oglądaniutelewizji, skakanie na trampolinie, zabawana zjeżdżalni, huśtawkach, trapezach,4drabince sznurkowej.Modyfikacje otoczeniaZapewnienie dużej, otwartej przestrzeni zodpornymi na zniszczenie przedmiotami;materacami, poduszkami, miękkimifotelami i pufami ; na podwórku zestawhuśtawekPrace domoweDieta sensorycznaBodźce proprioceptywne: mieszanie,wałkowanie, zagniatanie ciasta, kopanie,przenoszenie, grabienie, przesuwanie,podnoszenie ciężkich przedmiotów,przestawianie mebli, odkurzanie,zamiatanie, mycie podłogi mopem, noszenieprania do pralni.Unikanie zlecania dziecku prac domowych,przy których łatwo coś zniszczyć np.odkładania naczyń na miejsce.Modyfikacje otoczeniaPosiłkiDieta sensorycznaZdrowe, nadające się do gryzienia iprzeżuwania produkty (np. seler,marchewki, jabłka, orzechy, skórkiowoców, podsuszana wołowina), gęstepłyny, wymagające picia przez słomkę (np.koktajle mleczne i owocowe, żelatyna,pudding).Wytrzymałe krzesło z podłokietnikami,mocne, trudne do zniszczenia naczynia isztućce.Modyfikacje otoczeniaObniżona reaktywność na bodźce dotykowePraca przy biurkuDieta sensorycznaProponowanie różnych narzędzipiśmienniczych: nakładek uściskowych,ołówków o różnej twardości, flamastrów,piór kulkowych, wibrujących długopisów.Różne powierzchnie do pisania: bibuła,papier w linie, fakturowany papier.Więcej czasu na zapisywanie iwprowadzanie jako przerw aktywnościModyfikacje otoczenia5
[ Pobierz całość w formacie PDF ]