[ Pobierz całość w formacie PDF ]
//-->PAPIESKI WYDZIAŁ TEOLOGICZNYWE WROCŁAWIUWładysław RzucidłoZWIĄZKI MIĘDZY PRACĄA KULTURĄ NA PODSTAWIEENCYKLIKI JANA PAWŁA IILABOREM EXERCENSPraca doktorskaz teologii pastoralnejnapisana pod kierunkiemKs. prof. dr hab. Waldemara Irka.Wrocław 2010Spis treściWSTĘP............................................................................................................... 3 I. PRACA LUDZKA U PODSTAW ROZWOJU DUCHOWEGOI WZROSTU MATERIALNEGO CZŁOWIEKA IŚWIATA.......................... 25 1.1. Praca ludzka jako całokształt czynnej realizacji osoby ludzkiejwświecie................................................................................................ 28 1.2. Adaptacja procesu pracy do warunków i potrzebżycialudzkiego............... 51 1.3. Konieczność przeciwdziałania bezrobociu ze względu na brakmożliwości rozwoju człowieka................................................................. 75 II.KULTURAJAKOWŁAŚCIWYSPOSÓBISTNIENIAI BYTOWANIA OSOBY LUDZKIEJ WŚWIECIE........................................ 99 2.1 Człowiek jako jedyny ontyczny podmiot kultury oraz właściwy jejprzedmiot.............................................................................................. 102 2.2 Zjawiska kultury jako wartości niezbędne dla rozwoju człowieka............. 124 2.3. Komplementarność kultury i religii jako wyraz osobowegouzasadnienia sensu działania człowieka.................................................. 149 III. LUDZKA PRACA TWÓRCZA JAKO CZYNNIK ROZWOJUKULTURY.................................................................................................. 175 3.1 Znaczenie i udział pracy ludzkiej w kreacji kultury.................................. 178 3.2.Więziotwórczy charakter pracy ludzkiej jako czynnik procesukulturotwórczego................................................................................... 202 3.3 Odniesienie każdej pracy ludzkiej dożyciai zbawczego działaniaChrystusa.............................................................................................. 229 PODSUMOWANIE......................................................................................... 254 ZAKOŃCZENIE............................................................................................. 262 BIBLIOGRAFIA............................................................................................. 268 2WSTĘP Człowiek stworzony na obraz i podobieństwo Boga Samego wśródwidzialnego wszechświata ustanowiony, aby ziemię czynić sobie poddaną, jestprzez to samo od początku powołany do pracy (LE Wstęp). Przez pracę człowiektworzyświatna sposób ludzki, tworzy kulturę, naukę, sztukę, technikę i siebiesamego jako człowieka. Teologicznie sprawę ujmując Jan Paweł II powie,żeczłowiek przez swą pracę bierze udział w dziele stwórczym i zbawczym samegoBoga (LE 27).Człowiek jako osoba wraz ze swą wielką i wyjątkową godnościąstoi tu w centrum uwagi w rozważaniach o pracy ludzkiej podobnie jak był onszczególnym przedmiotem rozważań w poprzednich encyklikach Jana Pawła II.Człowiek stworzony przez Boga i odkupiony przez Chrystusa, jako drogażyciai działania Kościoła – to przedmiot rozważań Redemptor hominis. Człowiek pogrzechu potrzebujący miłości miłosiernej ze strony Boga to temat Dives etmisericordia. Wreszcie ten sam człowiek jako podmiot, sprawca i cel pracy i jegopraca jako realizacja powołania ludzkiego wraz ze wszystkimi implikacjami dlażyciaosobistego, społecznego, moralnego i kulturalnego – to przedmiot troskii rozważań encykliki Laborem exercens.Praca wyróżnia człowieka wśród reszty stworzeń. Inne stworzeniateż podejmują wiele czynności, aby się utrzymać przyżyciu.Nikt jednak ichdziałań związanych z utrzymywaniem nie nazywa pracą. Praca w kontekścieludzkim oznacza każdą działalność, jaką człowiek spełnia bez względu na jejcharakter i okoliczności (LE wstęp). Jej pojęcie pokrywa się z pojęciem czynu(actus personae). Dlatego ludzka praca wymaga nieustannej refleksji. Coraz tonowe bowiem powstają pytania i problemy, coraz nowe rodzą się nadzieje, aletakże i obawy i zagrożenia związane z tym podstawowym wymogiem ludzkiegobytowania, z któregożycieczłowieka jest zbudowane na co dzień, z któregoczerpie właściwą sobie godność – ale w którym zawiera się zarazem nieustającamiara ludzkiego trudu, cierpienia, a także krzywdy i niesprawiedliwości3sięgających głęboko wżyciespołeczne w obrębie poszczególnych narodówi w zakresie międzynarodowym (LE 1).Głębsze zrozumienie pracy wypracowała teologia pracy w ostatnimpółwieczu. Jej wyniki zostały zaakceptowane przez Konstytucję duszpasterskąo Kościele wświeciewspółczesnym. Duży wkład w pracach przygotowawczychdo tej Konstytucji miał ówczesny biskup krakowski, Karol Wojtyła. Jego studiaokresu posoborowego mają również wielkie znaczenie dla chrześcijańskiegorozumieniapracyjakieznajdujemywencykliceLaboremexercens.Dlatego teksty encyklik nabierają autentycznego znaczenia, jeśli je czytamyw perspektywie wcześniejszych rozważań Jana Pawła II poświęconych pracy,kulturze, czynu osoby.Miarą wartości i sensu pracy ludzkiej jest człowiek, jego spełnieniesię, natomiast stopień i sposób przeobrażeniaświatao tyle tylko jest słuszny,o ile podporządkowany jest człowiekowi. Można więc powiedzieć,żepodstawowy sens pracy ludzkiej leży w „uczłowieczaniu” osoby ludzkiej, czegodokonuje ona sama, spełniając rzetelnie odpowiednie czynności wymagane przezdaną pracę. Materialny wynik dokonań ludzkich przez pracę nie jest więc jejcelem pierwszorzędnym w aspekcie dobra jakim jest człowiek, lecz stanowi celtowarzyszący, dopełniający, pomocniczy pośredni. Dobra ekonomiczne bowiemmają służyć człowiekowi, a nie człowiek tym dobrom. W całym procesieekonomicznym produkcji i organizacji pracy na pierwszym miejscu mają byćpostawione potrzeby i wymagania człowieka, a nieśrodkiprodukcji czy rezultatprodukcji. Trzeba podkreślić i uwydatnić pierwszeństwo człowieka w procesieprodukcji – prymat człowieka wobec rzeczy. Człowiek jako podmiot pracy – bezwzględu na to, jaką pracę spełnia – człowiek sam jeden jest osobą (LE 12).Człowiek jako istota inteligentna i wolna otrzymał moc działaniawświecie,przez które w jakiś sposób odzwierciedla działanie Boga. Przez pracębowiem człowiek nie tylko rozwija i dopełnia dzieło samego Stwórcy, alerównież rozwija i dopełnia swoje wewnętrzne możliwości „ukryte” przez Bogaw ludzkiej naturze.Świadomość, żepraca ludzka jest uczestnictwem w dziele4Boga winna przenikać także do zwykłych codziennych zajęć. Mężczyźni bowiemi kobiety, którzy zdobywającśrodkina utrzymanie własne i rodziny takwykonują swoje przedsięwzięcia by należycie służyć społeczeństwu, mogąsłusznie uważać,żeswoją pracą rozwijają dzieło Stwórcy (LE 25).Takie ujęcie pracy ludzkiej zgodne z rozumem i BożymObjawieniem Jan Paweł II nazywa personalistycznym i humanistycznym,przeciwstawiając mu ujęcie liberalno-ekonomiczne. W systemie ekonomicznymprzywiązuje się uwagę do przedmiotowego wymiaru pracy. Wymiar podmiotowypozostaje na dalszym planie. Liczy się nade wszystko rezultat pracy, produkt,a nie człowiek, który go wykonuje. Wykonawca jest tu traktowany jako„narzędzie produkcji”, „siła robocza”, a nie jako „sprawczy podmiot”.Zostaje poniekąd sprowadzony do poziomu materialnychśrodkówprodukcjii narzędzia służącego do wytwarzania produktów potrzebnych na rynkui przynoszących zysk. Dla ekonomicznego ujęcia pracy ważne jest tylko to, coczłowiek wyprodukuje, oraz zysk pochodzący z tej produkcji. Samą pracętraktuje się jako pewnego rodzaju „towar”, który pracownik, w szczególnościrobotnik w fabryce sprzedaje pracodawcy, a zarazem posiadaczowi kapitału(LE 7). Natomiast człowiek zostaje rozumiany i traktowany w zależności od tegoco materialne, jako pewnego rodzaju „wypadkowa” panujących, stosunkówprodukcji (LE 13). Wszelkiego rodzaju ekonomizmy doświadczone przezludzkość mogą prowadzić i de facto prowadzą do niehumanistycznego ujęciapracy ludzkiej, do degradacji człowieka jako podmiotu do wyzyskui niesprawiedliwości społecznej, na co zwracały uwagę encykliki społeczneuprzednich papieży.Na ekonomiczne ujęcie pracy odpowiedzią jest jej ujęcie personalistyczne.Wymiartenuwzględniarodzinęispołeczeństwo.Człowiek,rodzinai społeczeństwo to trzy podstawowe zakresy, które mają swoją istotną wartośći ważność dla pracy rozważanej w podmiotowym jej wymiarze (LE 10). To teżkonkretna rzeczywistość człowieka pracy powinna znajdować się w centrumuwagi i troski ustrojów ekonomiczno – politycznych, organizacji pracy, procesuprodukcji,życiai odpoczynku. Ta troska o dobro osobowe człowieka pracy5
[ Pobierz całość w formacie PDF ]