[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Zwalczanie inwazji pasożytniczych
u koni
Controlling parasitic invasions in horses
Raś-Noryńska M.
,
Sokół R.
, Department of
Parasitology and Parasitic Diseases, Faculty of
Veterinary Medicine, University of Warmia and
Mazury in Olsztyn
Małgorzata Raś-Noryńska, Rajmund Sokół
z Katedry Parazytologii i Chorób Inwazyjnych Wydziału Medycyny Weterynaryjnej
w Olsztynie
The purpose of this paper was to present the current
status of limitation and control of parasitic invasions
in horses. Most equine parasitic invasions have sub-
clinical course and they are quite often misdiagnosed.
For many horse breeders and owners and even for
veterinarians “the parasite control in horses” means
only routine administration of deworming products
without prior parasitological examination. This pro-
cedure may lead to the immediate reduction of the
number of sensitive parasites but it cannot solve the
problems associated with development of parasite
drug resistance and occurrence of recurrent inva-
sions. Therefore individual deworming programs are
strongly recommended for they represent the ration-
ale in animal health protection and parasitic inva-
sions control. The optimal parasitic invasions control
program in horses should be based on the individ-
ual precise recognition of parasite, the continuous
changing of dewormers to counteract the parasite
resistance development and the successive evalua-
tion of their eicacy.
waniekoniw Polsceuległodużym
zmianom.Obecniekońprzedewszystkim
jestużytkowanyw rekreacji,agroturystyce,
sporciei hipoterapii.Rzadkojestzwierzę-
ciemroboczym,natomiastbardzoczęsto
zwierzęciemtowarzyszącym–przyjacie-
lem,z którymczłowiekmasilnyzwiązek
emocjonalny.Takiewielostronnei maso-
wewykorzystanietychzwierzątpowodu-
jewielezagrożeń,m.in.wzrostwystępo-
waniainwazjipasożytniczych.
Szczególniedużezagrożeniazarażenia
pasożytamiwewnętrznymii zewnętrzny-
miwystępująu konikorzystającychz pa-
stwiski wybiegów.Najczęściejinwazjeni-
cieni,tasiemcówczylarwgzówmająprze-
biegpodklinicznyi z tegopowodusąrzadko
diagnozowane(1,2,3,4).Dlawieluhodow-
cówi lekarzyweterynariiproblemparazy-
tozu konisprowadzasiędorutynowegoich
odrobaczania,najczęściejdwarazyw roku,
niepoprzedzonegobadaniemkoproskopo-
wym.Postępowanietakiepowodujedoraź-
ne ograniczenie liczbydorosłychpostaci
pasożytówwrażliwychnazastosowanylek,
nierozwiązuje jednakproblemunawrotu
inwazjiorazpowstawania tzw. lekoopor-
ności.Optymalnympostępowaniem jest
regularnebadaniestopniai rodzajuinwa-
zjiu poszczególnychosobnikóww stadzie
w celuprecyzyjnegodobraniaskutecznych
lekówprzeciwpasożytniczych.Zasadnejest
równieżwykonaniekontrolnegobadaniapo
leczeniu,oceniającegoskutecznośćzasto-
sowanegośrodkaprzeciwpasożytniczego.
W stadach koni znajdujących się pod
stałąopieką lekarzaweterynariimożliwe
jestopracowanieindywidualnegoschema-
tuodrobaczaniadlaposzczególnychgrup
wiekowych.Dostosowaniegodowarun-
ków środowiskowych,możliwościinan-
sowychi organizacyjnychwłaściciela.Pod-
stawą leczenia jestwykonanie badania
Keywords:
parasitoses, deworming programs, para-
site drug resistance.
Życie Weterynaryjne • 2011 • 86(4)
299
W
ostatnichlatachhodowlai użytko-
Prace kliniczne i kazuistyczne
parazytologicznego całego stada, które
umożliwiwykryciezwierzątnajsilniejza-
robaczonych.W praktyceprzyjmujesię,że
20%koniw stadziewydala80%całkowitej
liczbyjaj(15).Powstępnejoceniepozio-
muinwazjimożliwejestdobranieoptymal-
negoschematuodrobaczania.Takiejnace-
lowanej kuracji odrobaczającejpodlegać
powinnywszystkie koniewydalającepo-
nad200jajsłupkowcóww 1gkałuorazte,
u którychstwierdzonoobecnośćformdys-
persyjnychglistykońskiej(
Parascaris equ-
orum
),tasiemca(
Anoplocephala perfoliata,
A. magna, Paranoplocephala mamillana
)
lubwęgorkakońskiego(
Strongyloides we-
steri
).Koniecznejestzwrócenieuwagina
odpowiednidobórśrodkaleczniczegodzia-
łającegonawykrytegatunkipasożytów.Po
dwóchtygodniachodzastosowaniaprepa-
ratunależywykonaćponownebadaniakału
i określićstopieńredukcjiliczbyjaj.Stan-
dardyświatowemówiąo skutecznymod-
robaczaniu,gdyliczbajajw próbkachkału
spadnieo minimum90%(5).Ponacelowa-
nymzabieguodrobaczaniamożliwejestin-
dywidualnedopasowanieschematucyklicz-
nychterapiidopotrzebkonkretnegostada.
jelit cienkich przez liczne, skłębione pa-
sożyty, któremogą spowodować groźną
dlakonianiedrożność.Takżeu młodych
konizarażonychmniejszą liczbąpasoży-
tów okreswędrówki glist przezwątrobę
i płucapowodujepowstaniewyraźnychob-
jawówchorobowychi zahamowanieroz-
wojuzwierząt.Zewzględunadługiokres
prepatentnyprzyinwazjiglistpozytywne
badanie koproskopowe u koni starszych
dajepodstawędozastosowaniaśrodków
przeciwglistomu najmłodszych źrebiąt,
u którychglistymogąbyć jeszczew sta-
diachlarwalnych(2,5,6).
Ogólnieprzyjęteschematyodrobacza-
niadlaźrebiątprzewidująpierwszepoda-
nieśrodkaprzeciwrobaczegow 4–6tygo-
dniużycia,a następnieregularneodroba-
czaniew odstępachmiesięcznych, aż do
ukończeniapierwszegorokużycia,kiedy
zwierzętanabierająwzględnejodporności
nainwazję(6).Zaleceniatemożnamodyi-
kować,uwzględniającspecyikęstadai po-
ziominwazjimonitorowanyregularnymi
badaniamikoproskopowymi.
kałuniewymagająleczenia,a jedyniemo-
nitorowaniainwazjii obserwacjiewentu-
alnychobjawówklinicznych(2,6).Opie-
kun lubwłaściciel zwierzęcia powinien
obserwować i informować lekarzawe-
terynarii o niepokojących objawach, ta-
kich jak:pogorszeniestanuokrywywło-
sowej, spadekmasy ciała, obniżenie for-
my,morzyskach,zaburzeniach trawienia
lubnagłejzmianiew zachowaniu.Doza-
dań lekarzaweterynariinależydokładne
poinformowaniewłaścicieli zwierząt, ja-
kie objawymogą świadczyć o obecności
pasożytóww organizmie ichpodopiecz-
nych.Wystąpieniepowyższychobjawów
sugerujewiększąwrażliwośćna inwazję,
mimowydalania stosunkowoniewielkiej
liczby jaj i możebyćwskazaniemdo za-
stosowanialeczenia.
Koniesilniezarobaczonepowinnybyć
leczoneetapami.W pierwszymtygodniu
terapiistosujesięśrodkidziałającełagod-
niej,eliminująceczęśćpasożytów(np.fen-
bendazollubpyrantel),a następniemożna
podaćśrodkio szerszymspektrumdzia-
łania,np.iwermektynęlubmoksydektynę.
Takiepostępowaniepozwalanastopnio-
weusunięciepasożytówz przewodupo-
karmowego,którew większejilościmogły-
by zaczopować światło jelita,prowadząc
do powstaniamechanicznej niedrożno-
ści,a nawetpęknięciajelita.Matoszcze-
gólneznaczeniaprzypasożytachdużych
rozmiarów,jakglistakońskalubtasiemiec
Anoplocephala magna
.
Badanianaukowewskazują,żepraktycz-
nieniemożliwejestcałkowiteusunięciein-
wazjimałychsłupkowców(Cyathostomi-
nae)w populacjizarażonychkoni.Spowo-
dowanejesttozjawiskiemhipobiozy,czyli
występowaniemw błonieśluzowejokręż-
nicyzatrzymanychw rozwoju larw (L4).
Ponadtolarwytesąmałowrażliwenapo-
wszechniestosowanepreparatyprzeciw-
pasożytnicze.Tłumaczytoszybkinawrót
inwazjii ponownepojawianiesięjajw kale
wkrótcepoustaniudziałaniazastosowa-
nych leków (5, 7, 8).Z tego też powodu
niezalecanejestodrobaczaniekoniwyda-
lającychmałąliczbęjajsłupkowców,gdyż
prowadzi to do selekcji
Cyathostominae
spp
.
w kierunkuopornościnastosowane
leki.Ważnejestzjawiskopowstawaniale-
koopornościzwiązanejz podawaniemko-
niomzbytniskichdaweklekóworaznie-
prawidłowąrotacjąśrodkówprzeciwpaso-
żytniczych–np.naprzemiennestosowanie
lekówz tejsamejgrupychemicznej(ben-
zimidazole)w ciągukilkulat(2,6,7,9).
Istotnymproblememw zwalczaniuin-
wazji pasożytniczych u koni jest prawi-
dłowe ułożenie schematu odrobaczania
w tzw.hotelowychstajniach,gdziewystę-
pujeczęstarotacjazwierząt.Koniew ta-
kiej stajni należą do różnychwłaścicieli,
z którychkażdyindywidualnieodrobacza
Konie dorosłe
Źrebięta i konie młode
Większośćproducentówlekówprzeciwpa-
sożytniczychzalecaodrobaczaniekonido-
rosłychcook.8tygodni,z uwzględnieniem
sezonowościcyklurozwojowegogzakoń-
skiego(
Gasterophilus
spp.).Naprzykładje-
sieniąlubzimąnależyzastosowaćśrodek
niszczącylarwygza(iwermektyna,mok-
sydektyna,preparaty fosforoorganiczne),
a krótkopozejściuz pastwiskalekiprze-
ciwkotasiemcom(prazikwantel,pyrantel
w podwójnejdawce).Wykonaniebadania
koproskopowegopozwolinadostosowa-
nieczęstotliwościzadawanialekówdosta-
nuzarażeniau poszczególnychzwierząt.
Przyjmujesię,żedorosłekoniewyda-
lające poniżej 200 jaj słupkowcóww 1g
Praktycznyjestpodziałzwierzątw stadzie
na konie dorosłe i młodzież, ponieważ
źrebiętai koniemłodesąbardziejwrażli-
wenainwazjepasożytówniżkoniedoro-
słe,np.koniemłodemajądelikatnąskórę
oraz tendencję do polegiwania na ściół-
ce,cosprzyjainwazjiwęgorkakońskiego
(
Strongyloides westeri
)
przezskórę.Znacze-
niemateżprzekazanieinwazjidrogąlak-
togennąodzarażonejklaczy.Równieżza-
rażenieglistąkońską(
Parascaris equorum
)
jestdużobardziejniebezpiecznew przy-
padku źrebiątniżkonidorosłych. Inten-
sywnainwazjaglistprowadzidozatkania
Tabela 1.
Grupy leków przeciwpasożytniczych stosowanych w leczeniu parazytoz u koni
Grupa chemiczna
Substancja czynna
Skuteczność
Benzimidazole
tiabendazol
mebendazol
fenbendazol
lubendazol
oksybendazol
albendazol
nicienie
Imidazotiazole
lewamizol
nicienie
Tetrahydropyrymidyny
embonian pyrantelu
winian pyrantelu
nicienie i tasiemce
Chinoliny
prazykwantel
tasiemce
Związki fosforoorganiczne
dichlorfos
trichlorfon
larwy gza
Makrocykliczne laktony (awermektyny)
iwermektyna
moksydektyna
abamektyna
doramektyna
nicienie, larwy gza
300
Życie Weterynaryjne • 2011 • 86(4)
Prace kliniczne i kazuistyczne
Tabela 2.
Ważniejsze połączenia substancji stosowane w lekach złożonych
z tejsamejgrupychemicznej,np.w okre-
siejednegorokuw całejobsługiwanejoko-
licy,a niedlaposzczególnychstajniinny.
Tak, abyw rokunastępnymmógł zasto-
sować lekz innejgrupychemicznej (na-
przemiennestosowanieleków),coumoż-
liwimulepsząocenęskutecznościpoda-
wanych leków i ograniczywystępowanie
lekooporności.
Substancje aktywne
Stosunek ilościowy substancji
Abamektyna + prazykwantel
4 mg/50 mg
Iwermektyna + prazykwantel
12 mg/ 150 mg lub 20mg/150 mg
Mebendazol + trichlorfon
0,1 g/0,459 g
swojezwierzę,korzystającczęstoz usług
różnychlekarzyweterynarii.Jednocześnie
konietemajązesobąkontaktnaograniczo-
nejwspólnejprzestrzeni,jakpadoki,ujeż-
dżalnieczyniewielkiewydzielonepastwi-
ska,cosprzyjarozprzestrzenianiuinwazji.
Ponadtokoniebiorąceudziałw zawodach
i pokazachmająstycznośćzezwierzętami
z innychośrodków.Przepisyweterynaryjne
wymagająnp.potwierdzonychszczepień
przyprzemieszczaniukoni,a niemawy-
mogówokreślających,kiedyi czympowin-
nybyćodrobaczanekoniebiorąceudział
w zawodach.Niebagatelnym zjawiskiem
jeststrestransportowyzwiązanyz udzia-
łemw zawodach,któryprowadzidoobni-
żeniaodporności,a w przypadkuobecności
pasożytóww przewodziepokarmowymdo
wzmożonegowydalaniajaj,jednocześnie
zwiększającwrażliwośćnareinwazję.Błę-
demjestpodawanieśrodkówprzeciwroba-
czychpokażdychzawodachlubtranspor-
cie.Dobrymrozwiązaniemdlakoniz tej
grupywydajesięsystemtzw.codziennego
odrobaczaniaw postacispecjalniesprepa-
rowanegoproduktupodawanegoz paszą
bytową,preparatzawierającynp.pyrantel,
podawanyw codziennychdawkachwyli-
czonychwedługmasyciałakonia.Maonza
zadaniedziałaćlokalnew przewodziepo-
karmowym,niedopuszczającdonadmier-
negonasilenia inwazji.Producent zaleca
dodatkowepodaniepreparatuz iwermek-
tyną lubmoksydektyną przed rozpoczę-
ciemi pozakończeniusezonupastwisko-
wego(10,11,12).
Istotneznaczeniew proilaktycei lecze-
niuinwazjipasożytniczychu konimafor-
mai drogapodanialeku.Najpopularniej-
sześrodkikonfekcjonowanesąw postaci
pastw tubostrzykawkach,coumożliwiasa-
modzielnepodaniepreparatuopiekunom
zwierząt.Istniejejednakryzykonieprawi-
dłowego dawkowania lekuwynikającego
zazwyczajz niedoszacowaniamasyciała
zwierzęcialubpróbyzaoszczędzenialeku
(2,8).Praktykatakaprowadzidoselekcji
pasożytóww kierunkuopornościnadany
preparat,podobniejakpodawanieleków
w postacisubstancjisypkich,dodawanych
dopaszyprzezhodowcę.Niemawówczas
możliwościkontroliprzyjęciaodpowied-
niejdawkipreparatuprzezkażdez leczo-
nychzwierząt.Optymalnewydajesięsto-
sowanie środków podawanych doustnie
przezprzeszkolonypersonellubiniekcyj-
nychprzezlekarzaweterynariilubteżsto-
sowanie„dziennegoodrobaczenia”w po-
stacigotowejpaszyleczniczej.
Substancje czynnew lekach przeciw-
pasożytniczychdlakoniodwielu latpo-
zostająniezmienione(
tab. 1
).Odwprowa-
dzenianarynekawermektynpostępw tej
gałęzifarmacjijestdośćograniczony.Stan-
dardemstałosięstosowaniegrupsubstan-
cjiczynnychw postaciróżnychkombina-
cjiw celuzwiększeniazakresudziałania,
a tym samympodniesieniu skuteczności
oddziaływaniapreparatu(
tab. 2
).
Lekarzweterynariipracującynadanym
terenie powinien uwzględnić narastanie
opornościpasożytówkonii stosowaćlek
Piśmiennictwo
1. GaworJ.:Zarażeniekoniwierzchowychpasożytamiprze-
wodupokarmowego.
Medycyna Wet.
2002,
58
,148-150.
2. GaworJ.KitaJ,:Uwagipraktycznenatematodrobacza-
niakoni.
Życie Wet.
2006,
81
,753-756.
3. KlineK.H.:Parasitecontrolinhorses.
J. Equine Vet. Sci.
1996,
16
,225-230.
4. MeanaA.,LuzonM.,CorcheroJ.,Gomez–BautistaM.:
Reliability of coprological diagnosis ofAnoplocephala
perfoliatainfection.
Vet. Parasitol.
1998,
74
,79-83.
5.WatsonJ.:Drugresistanceinequineparasites:a cautio-
narytale.
J. Equine Vet.
Sci
.2008,
28
,54-55.
6. Gawor J.:Pasożytywewnętrzneu koni–epidemiologia
i zwalczanie.
Magazyn Wet.
2009,
18
,1068-1074.
7. LyonsE.T.,TolliverS.C,CollinsS.S.:Probablereasonwhy
smallstrongyleEPGcountsarereturning“early”afteriver-
mectintreatmentofhorsesona farminCentralKentuc-
ky
. Parasitol. Res
.2009,
104
,569-574.
8. Tarigo-Martinie J.L,WyattA. R.Kaplan R.M.: Pre-
valence and clinical implications of anthel-
mintic resistance in cyathostomes of horses.
J. Am. Vet. Med. Assoc.
2001,
218
,1957-1960.
9. O’MearaB.,MulcahyG.:A surveyofhelminthcontrol
practiceinequineestabilishmentsinIreland.
Vet.Para-
sitol
.2002,
109
,101-110.
10. HarperF.,ReinmeyerC.:Parasite resistance inhorses.
A problemcontinualdewormingofhorses.
J. Equine Vet.
Sci
.1996,
16
,129-132.
11. SlocombeJ.O.D.,LakeM.C.:Eicacyofdailypyranteltar-
trate(StrongidC)againstStrongylesinponiesonpastu-
re.
J. Equine. Vet. Sci
.2007,
27
,439-445.
12. ValdezR.A.,DiPietroJ.A.,PaulA.J.,LodeT.F.,Hunger-
fordL.L.,ToddK.S.:Controlledeicacystudyofthebio-
equivalenceofStrongidC®andgenericpyranteltartrate
inhorses.
Vet. Parasitol
.1995,
60
,83-102.
Dr Małgorzata Raś-Noryńska, Katedry Parazytologii i Cho-
rób Inwazyjnych, Wydział Medycyny Weterynaryjnej UWM
w Olsztynie, ul. M. Oczapowskiego 13, 10-719 Olsztyn
[ Pobierz całość w formacie PDF ]