[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Functional food
Żywność funkcjonalna
Kubiński T.
, National Food and Nutrition Institute,
Warsaw
Tadeusz Kubiński
The aim of this paper was to introduce an impor-
tant issue of functional food. Recent advances in
food nutrition sciences have highlighted the pos-
sibility of modulating some speciic physiological
functions through food intake. This means that it is
possible to help optimize certain components in or-
der to improve health status and well being and/or
reduce the risk of disease. Many clinical and epide-
miological studies have shown positive role for n-3
fatty acids in infant development, cancer, cardiovas-
cular diseases, and more recently, in various mental
illnesses, including depression, attention-deicit hy-
peractivity disorder, and dementia. Serious problem
is the lack of regulations, regarding to surveillance
over production on farm level and food manufactur-
ing industry. In my opinion surveillance should be
hold by Veterinary Inspection.
z Instytutu Żywności i Żywienia w Warszawie
używał też prawdopodobnie rosnących wte-
dy różnego rodzaju roślin (ziół) jako przy-
praw (1). Pasza, którą pobierały zwierzę-
ta, niewątpliwie zawierała wiele związków
bioaktywnych, które gromadziły się w ich
organizmach. Na ich znaczenie dla zdro-
wia zwierząt i wartość odżywczą pozyska-
nych z nich lub od nich produktów zwraca
uwagę Adams (2). Przejście do odżywiania
się żywnością przetworzoną, o wysokiej za-
wartości sodu i uwodornionych tłuszczów,
niskiej zawartości włókna, a także zmiany
trybu życia spowodowało wzrost przypad-
ków otyłości oraz chorób układu krążenia,
cukrzycy typu 2 oraz nowotworów. Ekspe-
rymentalne wprowadzenie w żywieniu czło-
wieka diety podobnej do tej z czasu paleolitu
dało korzystne efekty zdrowotne manifestu-
jące się zmniejszeniem liczby przypadków
wyżej wymienionych chorób. Jednak dieta
paleolityczna była uboga w wapń i witami-
nę D. Współcześnie wysoka zawartość ryb
w diecie może być szkodliwa z uwagi na
potencjalną dużą ilość toksyn środowisko-
wych, takich jak dioksyny czy związki rtęci,
a poza tym ich zasoby są ograniczone (1).
Badania nad bioaktywnymi czynnika-
mi zawartymi w żywności i ich wpływem
na zdrowie człowieka prowadzone są od
kilkudziesięciu lat, a ich liczba jest ogrom-
na. Bioaktywne związki, zwłaszcza niezbęd-
ne nienasycone kwasy tłuszczowe (NNKT
1
)
z rodziny n-3 (omega 3), mogą pomagać
w zapobieganiu i redukowaniu występo-
wania wielu chorób o przebiegu przewle-
kłym, wśród których wymienia się: nowo-
twory, choroby układu krążenia, a ostatnio
również różne choroby psychiczne, jak de-
presja, demencja, zespół nadpobudliwości
psychoruchowej (ADHD), reumatoidalne
zapalenie stawów, astmę, wpływając tym
samym na poprawę zdrowia populacji (3,
4). Oszczędności w wydatkach na leczenie
z tytułu stosowania tych kwasów i stero-
li roślinnych szacuje się w USA na 2 do 3
mld dolarów rocznie. Koncepcja produk-
cji żywności posiadającej w swoim skła-
dzie, oprócz podstawowych składników
odżywczych, również związki o działaniu
pozaodżywczym, wpływającym korzystnie
na zdrowie człowieka narodziła się w Ja-
ponii na początku lat 80. XX w., a następ-
nie rozwinęła się w Stanach Zjednoczo-
nych i Europie (5). Żywność, która zawie-
ra bioaktywne składniki określa się obecnie
mianem żywności funkcjonalnej. Jej deini-
cja ustalona przez organizację Functional
Food Science in Europe (FUFOSE) brzmi:
Keywords
: law regulations, health claims, Veteri-
nary Inspection.
lat, czyli od okresu paleolitu do cza-
sów nam współczesnych, uległa olbrzymim
zmianom wynikającym ze zmian zachowań
i nawyków żywieniowych oraz wartości bio-
logicznej spożywanych pokarmów. W tam-
tym czasie człowiek odżywiał się głów-
nie rybami, mięsem upolowanej zwierzy-
ny oraz owocami dziko rosnących drzew,
1
Termin ten zaproponował przed laty nieżyjący już prof. Ś. Ziemlański z Instytutu Żywności i Żywienia, który zastąpił nim dwa terminy anglojęzyczne EFA – essential
fatty acids (niezbędne kwasy tłuszczowe) i PUFA – polyunsaturated fatty acids (wielonienasycone kwasy tłuszczowe).
932
Życie Weterynaryjne • 2010 • 85(11)
D
ieta człowieka przez ponad 10 000
Higiena żywności i pasz
„Żywność może być uznawana za funk-
cjonalną, jeżeli udowodniono jej korzystny
wpływ na jedną lub kilka funkcji organi-
zmu ponad efekt odżywczy, a jej działanie
prozdrowotne powinno być udokumento-
wane badaniami naukowymi”.
Działanie żywności funkcjonalnej pole-
ga na poprawie stanu zdrowia oraz samo-
poczucia i/lub zmniejszenia ryzyka wystą-
pienia chorób. Tego typu żywność musi
przypominać tradycyjną i wykazywać ko-
rzystne oddziaływanie w ilościach, które
oczekuje się, że będą normalnie spożywa-
ne z dietą. Nie mogą to być tabletki, prosz-
ki, saszetki itp. Deinicja ta została ogólnie
przyjęta i jest cytowana w wielu publika-
cjach (5, 6, 7, 8).
Z deinicji tej wynika, że za żywność
funkcjonalną można uznać taką, która ma
wprowadzone składniki o znanych właści-
wościach izjologicznych, wykazuje działa-
nie proilaktyczne, ale nie ma właściwości
leczniczych. Według Europejskiego Kon-
sensusu Naukowej Koncepcji Żywności
Funkcjonalnej musi ona wykazywać na-
stępujące właściwości:
– pozostaje żywnością konwencjonalną,
a więc należą do niej produkty spożyw-
cze przeznaczone do ogólnego, codzien-
nego stosowania i jest częścią normal-
nej diety,
– oprócz naturalnych składników ma za-
wierać zwiększone stężenie składnika
aktywnego, który nie jest zawarty w da-
nym środku spożywczym lub posiada
go on tylko w nieznacznej ilości,
– działanie na stan zdrowotny organizmu
ponad efekt żywieniowy musi być na-
ukowo udowodnione i wynikać ze spo-
życia takiej żywności w ilościach okre-
ślanych dla danego środka spożywcze-
go,
– ma mieć odpowiednie oświadczenia
żywieniowe i zdrowotne oparte na ba-
daniach naukowych z zastosowaniem
odpowiednich wskaźników, charakte-
rystycznych dla określonego typu prze-
mian metabolicznych (5, 12).
Spotykane są też inne pojęcia, które
w pewnej mierze pokrywają się znacze-
niowo z pojęciem żywności funkcjonalnej,
ale nie są z nim tożsame, takie jak żywność
programowana (designer food), żywność
bioaktywna, nutraceutyki itp. Ten ostat-
ni termin jest używany do określenia ja-
kiegokolwiek produktu, który sytuuje się
między środkiem odżywczym a farmaceu-
tykiem, podawany jest doustnie i nie jest
lekiem. Sama nazwa wywodzi się z połą-
czenia dwóch słów: nutrition-żywienie
i pharmaceutical-farmaceutyki. Izolowa-
ne substancje czynne ze środków spożyw-
czych są używane do produkcji żywności
funkcjonalnej i suplementów (5, 6, 10, 11).
Agget (9) proponuje, aby dowody dzia-
łania żywności funkcjonalnej oceniane były
według ustalonych jednolitych kryteriów,
do których zalicza:
– cechy żywności albo jej składników, do
których jest przypisany efekt działania,
– współzależność między dawką spoży-
tej żywności funkcjonalnej a odpowie-
dzią organizmu,
– dowody pozwalające na wyeliminowa-
nie wpływu na wynik czynników, takich
jak styl życia, model konsumpcji, dieta
stosowana w przeszłości,
– właściwy czas trwania badań,
– ścisłe stosowanie się pacjentów do wy-
danych poleceń,
– badania statystyczne potwierdzające za-
łożoną hipotezę.
Ponadto autor ten uważa za konieczne
dokonanie wyboru wskaźników bioche-
micznych oznaczanych metodami zwalido-
wanymi, które potwierdzałyby jednoznacz-
nie efekt działania żywności funkcjonalnej
na organizm (np. wskaźniki metabolizmu
lipidów).
Do żywności funkcjonalnej Pascall (12)
zalicza następujące grupy środków spo-
żywczych:
– żywność naturalną,
– żywność, z której jeden lub kilka kom-
ponentów usunięto albo dodano, sto-
sując metody technologiczne lub bio-
technologiczne,
– żywność naturalną, w której jeden lub
kilka komponentów zostały zmodyi-
kowane,
– żywność, z której bioprzyswajalność
jednego lub więcej komponentów zo-
stały zmienione,
– jakiekolwiek kombinacje wyżej wymie-
nionych grup.
Ferguson (4) niektóre rodzaje żywno-
ści naturalnej zalicza do żywności funk-
cjonalnej, w tym m.in. tłuste ryby, owoce
morza, owoce cytrusowe, zieloną herbatę,
a nawet mleko. Chłopicka (13), przedsta-
wiając przegląd piśmiennictwa dotyczące-
go gryki, w konkluzji stwierdza, że wartość
odżywcza i prozdrowotna pozwala zaliczyć
ją do żywności funkcjonalnej.
Żywność może być wzbogacona w róż-
ne składniki (6), w tym m.in:
– wielonienasycone kwasy tłuszczowe
z rodziny n-3,
– witaminy,
– mikroelementy,
– błonnik pokarmowy,
– oligosacharydy (należą do grupy pre-
biotyków i są substancją stanowiącą
pożywkę dla bakterii probiotycznych),
– probiotyki,
– cholinę i lecytynę,
– substancje itochemiczne.
Pomimo że żywność funkcjonalna już
od lat jest obecna na rynku i prowadzo-
ne są nieprzerwanie badania nad jej dzia-
łaniem prozdrowotnym, to nadal bra-
kuje przepisów prawnych w odniesieniu
do produkcji tego rodzaju żywności (8).
W Polsce, podobnie jak w innych krajach
Unii Europejskiej, nie opracowano prze-
pisów prawnych, które określałyby zasa-
dy nadzoru nad produkcją i obrotem żyw-
nością funkcjonalną. Olędzka (5) uważa,
że do produkcji żywności funkcjonalnej
wystarczą przepisy rozporządzenia nr
178/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady
z 28 stycznia 2002 r. ustanawiające ogólne
zasady i wymagania prawa żywnościowe-
go, powołujące Europejski Urząd ds. Bez-
pieczeństwa Żywności oraz ustanawiają-
ce procedury w zakresie bezpieczeństwa
żywności (14). Zapis artykułu 1 stwier-
dza bowiem, że rozporządzenie tworzy
podstawy do zapewnienia wysokiego po-
ziomu ochrony zdrowia ludzkiego i inte-
resów konsumentów związanych z żyw-
nością, ze szczególnym uwzględnieniem
zróżnicowania podaży żywności, w tym
produktów tradycyjnych, z jednoczesnym
zapewnieniem sprawnego funkcjonowa-
nia rynku wewnętrznego. Rozporządze-
nie przedstawia zasady odpowiedzialno-
ści dla wszystkich podmiotów łańcucha
żywnościowego. Podaje ono wiele deini-
cji, ale wśród nich nie ma deinicji żyw-
ności funkcjonalnej. W punkcie 36 wstę-
pu jest zapis zobowiązujący Urząd do za-
pewnienia wszechstronnego, niezależnego
i naukowego spojrzenia na bezpieczeństwo
i inne aspekty całego łańcucha zaopatrze-
nia w żywność i pasze, ale tylko w odnie-
sieniu do zagadnień mających bezpośred-
ni wpływ na bezpieczeństwo łańcuchów
dostaw żywności i pasz. Również cztery
inne kluczowe rozporządzenia Parlamentu
Europejskiego i Rady: 852/2004, 853/2004,
854/2004 i 882/2004 odnoszą się tylko do
bezpieczeństwa żywności, a więc zmniej-
szaniu ryzyka zanieczyszczeń mikrobio-
logicznych, chemicznych, biologicznych
i izycznych (15, 16, 17, 18).
Ustawa o bezpieczeństwie żywności
i żywienia z 25 sierpnia 2006 r. (19) de-
iniuje pojęcie bezpieczeństwa żywności
jako: „ogół warunków, które muszą być
spełnione, dotyczących w szczególności:
a) stosowanych substancji dodatkowych
i aromatów,
b) poziomu substancji zanieczyszczają-
cych,
c) pozostałości pestycydów,
d) warunków napromieniowania żywności,
e) cech organoleptycznych i działań, któ-
re muszą być podejmowane na wszyst-
kich etapach produkcji lub obrotu żyw-
nością w celu zapewnienia zdrowia i ży-
cia człowieka”.
Również ta ustawa nie podaje deinicji
żywności funkcjonalnej, zawiera tylko de-
inicję nowej żywności, środka spożywcze-
go specjalnego przeznaczenia żywieniowe-
go, suplementu diety i wzbogacanej żyw-
ności. Deinicja tej ostatniej jest najbliższa
Życie Weterynaryjne • 2010 • 85(11)
933
Higiena żywności i pasz
deinicji żywności funkcjonalnej i ma na-
stępujące brzmienie: „Wzbogacanie żyw-
ności to dodawanie do środków spożyw-
czych niezależnie od tego, czy naturalnie
występują one w tym środku spożywczym,
czy nie, w celu zapobiegania niedoborom
lub korygowania niedoborów tych skład-
ników odżywczych w całych populacjach
lub określonych grupach ludności.”
Zapis ten informuje tylko o „dodawaniu
do środka spożywczego”, a nie o wzboga-
caniu żywności poprzez odpowiednie ży-
wienie zwierząt czy uprawę roślin.
Art. 46 o znakowaniu żywności wyklu-
cza jednak możliwość odniesienia przyto-
czonej wyżej deinicji do żywności funkcjo-
nalnej bowiem oznakowanie środka spo-
żywczego nie może „przypisywać środkowi
spożywczemu właściwości zapobiegania
chorobom lub ich leczenia”. Każdy środek
spożywczy, któremu przypisuje się działa-
nie prozdrowotne wprowadzany do obrotu
musi posiadać potwierdzenie tych właści-
wości w formie oświadczenia zdrowotnego.
Rozporządzenie (WE) nr 1924 Parla-
mentu Europejskiego i Rady z 20 grudnia
2006 r. w sprawie oświadczeń żywienio-
wych i zdrowotnych dotyczących żywno-
ści „harmonizuje przepisy ustawowe wyko-
nawcze i działania administracyjne państw
członkowskich odnoszące się do oświad-
czeń żywieniowych i zdrowotnych w celu
zapewnienia skutecznego funkcjonowania
rynku wewnętrznego, przy jednoczesnym
zapewnieniu wysokiego poziomu ochrony
zdrowia konsumentów” (20). Podaje ono
następującą deinicję oświadczeń żywie-
niowych i zdrowotnych:
– Oświadczenie żywieniowe oznacza każ-
de oświadczenie, które stwierdza, suge-
ruje lub daje do zrozumienia, że dana
żywność ma szczególne właściwości od-
żywcze ze względu na: a) energię (war-
tość kaloryczną), którą dostarcza, do-
starcza w zmniejszonej ilości, nie do-
starcza lub b) substancje odżywcze lub
inne substancje, które zawiera w zmniej-
szonej lub zwiększonej ilości, lub któ-
rych nie zawiera.
– Oświadczenie zdrowotne oznacza każ-
de oświadczenie, które stwierdza, su-
geruje lub daje do zrozumienia, że ist-
nieje związek pomiędzy kategorią żyw-
ności, daną żywnością lub jednym z jej
składników a zdrowiem. Oświadczenie
o zmniejszeniu ryzyka choroby oznacza
każde oświadczenie zdrowotne, któ-
re stwierdza, sugeruje lub daje do zro-
zumienia, że spożycie danej kategorii
żywności, danej żywności lub jednego
z jej składników znacząco zmniejsza ja-
kiś czynnik ryzyka w rozwoju choroby
dotykającej ludzi.
Rozporządzenie zawiera szczegółowe
przepisy dotyczące warunków i ograniczeń
w wydawaniu oświadczeń zdrowotnych
oraz oświadczeń o zmniejszeniu ryzyka
choroby i oświadczeń odnoszących się do
rozwoju dzieci. Oświadczenia żywienio-
we i zdrowotne muszą opierać się na ogól-
nie przyjętych dowodach naukowych i być
nimi potwierdzone. Każdy środek spożyw-
czy, który ma spełniać warunki żywności
funkcjonalnej musi być uwiarygodniony
oświadczeniem zdrowotnym. W artyku-
le 10 rozdziału IV omówione są warunki
szczególne ich wydawania. Oświadczenia
zdrowotne są dopuszczalne jedynie pod
warunkiem umieszczenia następujących
informacji przy etykietowaniu lub przy
prezentacji w reklamie:
– stwierdzenie wskazujące na znaczenie
zrównoważonego sposobu żywienia
i zdrowego trybu życia,
– ilość środka spożywczego i poziom jego
spożycia niezbędny do uzyskania ko-
rzystnego działania, o którym mówi
dane oświadczenie,
– w stosownych przypadkach stwierdze-
nie skierowane do osób, które powinny
unikać danego środka spożywczego,
– odpowiednie ostrzeżenie w przypadku
produktów, które mogą stanowić zagro-
żenie dla zdrowia, jeżeli są spożywane
w nadmiarze.
Wymienione wyżej zapisy świadczą jak
trudno sprostać ich spełnieniu, jak znaczą-
ce są ograniczenia w ich wydawaniu, ale po-
nadto z deinicji oświadczenia zdrowotne-
go wynika, że można nie tylko stwierdzać,
ale także „sugerować lub dawać do zrozu-
mienia, że istnieje związek między daną
kategorią żywności, żywnością lub jednym
z jej składników a zdrowiem”.
Państwa członkowskie dostarczają Ko-
misji wykazy oświadczeń zdrowotnych
wraz z warunkami ich stosowania i z odwo-
łaniami do konkretnych uzasadnień nauko-
wych. Rozporządzenie to nie uwzględnia
jednak zasad nadzoru nad produkcją żyw-
ności funkcjonalnej polegającej na wzbo-
gacaniu środków spożywczych w substan-
cje aktywne izjologiczne i/lub eliminacji,
a także na stosowanie zamienników skład-
ników niepożądanych.
Do najczęściej spotykanych tego ro-
dzaju produktów pochodzenia zwierzę-
cego należą:
– jaja wzbogacone w NNKT z rodziny
n-3 (EPA, DHA), podwyższające po-
ziom HDL – cholesterolu i obniżające
ciśnienie krwi – zmniejszające ryzyko
chorób układu krążenia,
– wołowina wzbogacona obecnością sko-
niugowanego kwasu linolowego (CLA),
który może zapobiegać powstawaniu
nowotworów,
– fermentowane produkty mleczne lub
zawierające dodatek bakterii probio-
tycznych.
Bez dobrze zorganizowanego nadzoru
w miejscu produkcji podstawowej (jaja,
tuszki drobiowe, mięso, mleko) lub w za-
kładach, gdzie żywność konwencjonalna
jest wzbogacana, można z dużym prawdo-
podobieństwem stwierdzić, że całe przed-
sięwzięcie zakończy się niepowodzeniem.
W Stanach Zjednoczonych Agencja ds.
Żywności i Leków (FDA) nie ma odrębnych
regulacji prawnych dla produkcji żywno-
ści funkcjonalnej. Obowiązują takie same
przepisy, jak przy żywności konwencjonal-
nej, a przyjęta deinicja brzmi: „żywność
i komponenty żywności, które dostarczają
korzyści zdrowotnych, poza jej podstawo-
wym działaniem odżywczym, określa się
mianem żywności funkcjonalnej” (21). Kra-
jem, który stworzył odpowiednie regulacje
prawne dla produkcji i obrotu żywnością
funkcjonalną już w 1991 r. była Japonia.
Przepisy te w następnych latach udosko-
nalono, a ostatecznie w 2001 r. stworzono
jednolite przepisy prawne, zastępując tzw.
żywność FOSHU z 1991 r. („foods for spe-
ciied health use”) „żywnością z oświadcze-
niami zdrowotnymi” (5).
Lupton (21) omawia trzy rodzaje pro-
blemów odnoszących się do żywności
funkcjonalnej: bezpieczeństwo, skutecz-
ność oraz wpływ na całkowitą dietę. Ponie-
waż bioaktywne komponenty diety mogą
być syntetyzowane, ekstrahowane i pod-
dawane zagęszczaniu, istnieje niebezpie-
czeństwo, że ich ilość w funkcjonalnej żyw-
ności może osiągać poziomy szkodliwe dla
zdrowia, mogą one też wchodzić w inte-
rakcje z innymi bioaktywnymi związka-
mi. Skuteczność żywności funkcjonalnej,
w przeciwieństwie do żywności konwen-
cjonalnej, musi być potwierdzona oświad-
czeniami zdrowotnymi. Warunek taki sta-
wiają zarówno indywidualni konsumenci,
jak i organizacje konsumenckie. Problema-
mi oświadczeń zarówno żywieniowych, jak
i zdrowotnych zajmuje się również Kodeks
Żywnościowy (22). Do wydania oświad-
czenia zdrowotnego dla żywności nie wy-
starczą wyniki badań
in vitro
lub tylko ba-
dania na modelu zwierzęcym, małe nie-
kontrolowane badania u ludzi, badania
epidemiologiczne, których wyniki były
sprzeczne (niezgodne). Podstawowym do-
wodem uzasadniającym wydanie oświad-
czenia zdrowotnego są wyniki badań kli-
nicznych przeprowadzonych na grupach
pacjentów dobranych według jednolitych
kryteriów i będących pod kontrolą lekar-
ską w czasie trwania badań. Również spo-
żywana żywność powinna być badana na
obecność i stężenie składnika o działaniu
prozdrowotnym. Na podstawie niektórych
danych, jak np. pojedyncze badanie na du-
żej grupie ludzi, wielokrotne badanie na
małych grupach pacjentów lub metaana-
liza, działanie prozdrowotne niektórych
produktów można określić jako prawdo-
podobne lub możliwe. Sceptycyzm kon-
sumentów w odniesieniu do żywności
934
Życie Weterynaryjne • 2010 • 85(11)
Higiena żywności i pasz
funkcjonalnej ma swe źródło co do praw-
dziwości oświadczeń zdrowotnych. Infor-
macje przekazywane konsumentom za po-
średnictwem oświadczeń żywieniowych
i zdrowotnych lub w inny sposób przy-
czynią się do poprawy zdrowia publicz-
nego, zakładając, że są one prawdziwe
i będą właściwie zrozumiane przez kon-
sumentów (22, 23). Bioaktywne składni-
ki obecne w żywności funkcjonalnej nie
mogą zmieniać jej jakości sensorycznej,
ponieważ atrakcyjność sensoryczna żyw-
ności w opinii konsumentów zajmuje czo-
łową pozycję wśród czynników decydują-
cych o jej akceptacji (24).
W wielu krajach świata, w tym w kra-
jach Unii Europejskiej, trwają prace nad
przepisami dla kontroli oświadczeń żywie-
niowych, a do prac tych jak wyżej wspo-
mniano włączył się też Kodeks Żywnościo-
wy (22). Jednak podstawowym warunkiem
powodzenia tego przedsięwzięcia jest obję-
cie ścisłym nadzorem produkcji żywności
funkcjonalnej na poziomie gospodarstwa,
jak i w zakładach przetwórczych. Dobrze
przygotowana do pełnienia tej roli jest In-
spekcja Weterynaryjna, o czym świadczą
chociażby wymagania dla urzędowych le-
karzy weterynarii wymienione w rozdzia-
le IV rozporządzenia 854 (17).
Zadania weterynarii w kontekście za-
pewnienia bezpieczeństwa żywności zmie-
niły się w sposób zasadniczy w ostatnich
dziesięciu latach jako konsekwencja po-
wstania nowego prawa żywnościowego.
Termin „weterynaryjne zdrowie publicz-
ne” wpisał się na stałe nie tylko do przepi-
sów, ale dotarł także do opinii społecznej
i stał się polem naukowym i zawodowym,
gdzie spotykają się nauki rolnicze i lekar-
skie (25). Zakres tematyczny tego pojęcia
podali w artykule przeglądowym Trusz-
czyński i Pejsak (26).
Wprowadzenie zmian w programach
studiów weterynaryjnych objętych pro-
jektem Vet2020 nadaje ważne znaczenie
kształceniu z zakresu zdrowia publicznego
obejmującej proilaktykę zoonoz oraz ja-
kość i bezpieczeństwo żywności (26). Do
takiego programu można by wprowadzić
zagadnienia związane z produkcją żywno-
ści funkcjonalnej. Nabyta wiedza w czasie
takich studiów daje gwarancje, że nadzór
nad jej produkcją zarówno na poziomie
produkcji podstawowej, jak i w przetwór-
stwie będzie prowadzony przez lekarzy
weterynarii w sposób merytoryczny. Pro-
dukcja naturalnie wzbogacanej żywności,
poprzez stosowanie odpowiedniej diety
dla zwierząt opartej na wynikach badań
naukowych, będzie o wiele lepszym roz-
wiązaniem niż stosowanie suplementów
diety, które można łatwo przedawkować.
Już obecnie rodzi się pytanie, czy żyw-
ność funkcjonalną i nutraceutyki można
spożywać bez ograniczeń i bez konsultacji
z lekarzem. Wielu specjalistów ma wątpli-
wości czy funkcjonalne produkty spożyw-
cze nie zawierają w nadmiarze substancji
czynnych (27). Wydaje się, że produkcja
żywności funkcjonalnej poprzez stosowa-
nie specjalnego żywienia zwierząt wyklu-
czyłaby ten problem.
Jeśli pojęcie żywności funkcjonalnej,
która ma bardzo ważne znaczenie dla zdro-
wia publicznego, będzie stosowane jako
chwyt reklamowy, a tak jest niewątpliwie
w wielu przypadkach dzisiaj, idea ta zosta-
nie zdyskredytowana.
22. Grossklaus R.: Codex recommendations on the scienti-
ic basis of health claims.
Eur. J. Nutr.
2009,
48
, (suppl. 1),
15-22.
23. van Ttrijp H.C.M.: Consumer understanding and nutritio-
nal communication: key issues in the context of the new
EU legislation.
Eur. J. Nutr.
2009,
48
, (Suppl 1), 15-22.
24. Baryłko-Pikielna N.: Żywność minimalnie przetworzo-
na z perspektywy konsumenta.
Materiały z Konferencji
Naukowej Kraków
19-20 czerwca 1997, 5-14.
25. Trevisani M., Rosmini R.: Duties and functions of vete-
rinary public health for the management of food safety:
present needs and evaluation of eiciency.
Vet. Res Com-
mun.
2008,
32
(Suppl. 1),25-32.
26. Truszczyński M., Pejsak Z.: Zdrowie publiczne ważnym
działem w kształceniu lekarzy weterynarii.
Życie Wet.
2010,
85
, 505-508.
27. Stańczak A., Ochocki Z.: Żywność funkcjonalna i nutra-
ceutyki.
Bromat. Chem. Toksykol.
2003,
36
, 185-191.
Piśmiennictwo
1. Jew S., Abu Mweis S. S., Jones P. J. H.: Evolution of the
human diet; Linking our Ancestral diet to modern func-
tional foods as a means of chronic disease prevention.
J.
Med Food
2009,
12
, 925-934.
2. Adams A.C.: Nutrition-based health in animal produc-
tion.
Nutr. Res. Rev.
2006,
19
, 79-89.
3. Riediger N.D., Othman N.A., Suh M., Moghadasian M.H.:
A systemic review of the roles of n-3 fatty acids in health
and disease.
J. Am. Diet. Assoc.
2009,
109
, 668-679.
4. Fergusson L.R.: Nutrigenomics approaches to functional
foods.
J. Am. Diet. Assoc.
2009,
109
, 452-458.
5. Olędzka R.: Nutraceutyki, żywność funkcjonalna – rola
i bezpieczeństwo stosowania.
Bromat. Chem. Toksykol.
2007,
XL
, 1-8.
6. Kiedrowski M.: Żywność funkcjonalna-charakterystyka,
mod/archiwum/7273.
7. Sirtori C.R., Anderson J.W., Sirtori E., Arnoldi A.: Func-
tional food for dyslipidemia and cardiovascular system
risk prevention.
Nutr. Res. Rev.
2009,
22
, 244-261.
8. Binns N., Howlett J.: Functional food in Europe: Internatio-
nal developments in science and health claims. Summary
report of an international symposium held 9-11 May 2007,
Portomaso, Malta.
Eur. J. Nutr.
2009,
48
, (Suppl. 1), 3-13.
9. Agget P.J.: he process for the assessment of scientiic
support for claims on food.
Eur. J. Nutr.
2009,
48
, (Suppl.
1), 23-26.
10. Ziggers D.: Strangers in veterinary medicine.
Feed Tech.
2003,
4
, 12-14.
11. Marinangeli C.P. Jones P.J.: Functional food ingredients
as adjunctive therapies to pharmacotherapy for treating
disorders of metabolic syndrome.
Ann. Med.
2010,
42
,
317-333.
12. Pascal G.: Safety impact-the risk/beneits of functional
foods.
Eur. J. Nutr.
2009,
48
, (Suppl. 1), 33-59.
13. Chłopicka J.: Gryka jako żywność funkcjonalna.
Bromat.
Chem. Toksykol.
2008,
41
, 249-252.
14. Rozporządzenie (WE) nr 178/2002 Parlamentu Euro-
pejskiego i Rady z dnia 28 stycznia 2002 r. ustanawiające
ogólne zasady i wymagania prawa żywnościowego, po-
wołujące Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywno-
ści oraz ustanawiające procedury w zakresie bezpieczeń-
stwa żywności.
15. Rozporządzenie (WE) nr 852/2004 Parlamentu Europej-
skiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie higie-
ny środków spożywczych.
16. Rozporządzenie (WE) nr 853/2004 z dnia 29 kwietnia
2004 r. ustanawiające szczególne przepisy dotyczące higie-
ny w odniesieniu do żywności pochodzenia zwierzęcego
17. Rozporządzenie (WE) nr 854/2004 Parlamentu Euro-
pejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. ustanawia-
jące szczególne przepisy dotyczące organizacji urzędo-
wych kontroli w odniesieniu do produktów pochodze-
nia zwierzęcego przeznaczonych do spożycia przez ludzi.
18. Rozporządzenie (WE) nr 882/2004 Parlamentu Europej-
skiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie kontroli
urzędowych przeprowadzanych w celu sprawdzenia zgod-
ności z prawem paszowym i żywnościowym oraz reguła-
mi dotyczącymi zdrowia zwierząt i dobrostanu zwierząt.
19. Ustawa o bezpieczeństwie żywności i żywienia z dnia 25
sierpnia 2006 r.
20. Rozporządzenie (WE) nr 1924/2006 Parlamentu Europej-
skiego i Rady z dnia 20 grudnia 2006 r. w sprawie oświad-
czeń żywieniowych i zdrowotnych dotyczących żywno-
ści.
21. Lupton R. J.: Scientiic substantiation of claims in the USA:
focus on functional foods.
Eur. J. Nutr.
2009,
48
, (Suppl.
1), 27-31.
Doc. dr hab. Tadeusz Kubiński, Instytut Żywności i Żywie-
nia, ul. Powsińska 61/63 02-903 Warszawa, e-mail: tade-
usz.kubinski@neostrada.pl
Życie Weterynaryjne • 2010 • 85(11)
935
[ Pobierz całość w formacie PDF ]