[ Pobierz całość w formacie PDF ]
//-->zamojskie Studia i MateriałyRok wyd. XIV, zeszyt 1(35)zAMośĆ2012FizjoterapiaMonika Popławska1, Krzysztof Marczewski2,31Absolwentka kierunku Fizjoterapia w Wyższej Szkole Zarządzania i Administracji w Za-mościu2Katedra Fizjoterapii Wyższej Szkoły Zarządzania i Administracji w Zamościu3SP Szpital Wojewódzki im. Papieża Jana Pawła II w ZamościuCzłoWiEK NiEpEłNoSpRAWNy W MEDiAChW opiNii DziENNiKARzyi fizjotERApEutóWStreszczenieNie jest przedmiotem kontrowersji, że środki masowego przekazu — radio, telewizja,Internet, prasa, książka — wywierają na nas wielki wpływ, spełniając rolę „kantow-skich” okularów przez które patrzymy na świat. Niepełnosprawności, do niedawnajeszcze traktowanej stereotypowo i hermetycznie media poświęcają coraz więcej uwa-gi. Wizerunek osób niepełnosprawnych ulega ciągłym zmianom, pozostając kształto-wanym przez środowiska osób wykwalifikowanych i wyspecjalizowanych. Wobec tegoistotne wydawało się zbadanie i porównanie opinii fizjoterapeutów i dziennikarzyna ten temat, w tym również dziennikarzy niepełnosprawnych. Celem pracy było po-znanie opinii dziennikarzy i fizjoterapeutów na temat postrzegania wizerunku osobyniepełnosprawnej w środkach masowego przekazu.Słowa kluczowe:niepełnosprawność, osoba niepełnosprawna, wizerunek medialny, fizjo-terapia, dziennikarz, mediaWstępO wpływie mediów na rozwój rehabilitacji i fizjoterapii zaczęto dyskutować sto-sunkowo niedawno. W Polsce — w roku 1983 podczas II Kongresu TowarzystwaWalki z Kalectwem w Warszawie, kiedy to prof. Wiktor Dega podkreślał, jakwielką rolę przypisuje się przedstawicielom prasy, radia i telewizji w propagowaniuidei rehabilitacji, która od 1969 r. stała się, w sposób sformalizowany integralnączęścią polskiej służby zdrowia. „Ojciec polskiej rehabilitacji” wspominał o jej trud-nych początkach, kiedy w 1945 r. tuż po wojnie w Polsce nie było żadnego ośrodka* Praca powstała w oparciu o wyniki pracy magisterskiej mgr Moniki Popławskiej.Zamojskie Studia i Materiałyrehabilitacyjnego ani rehabilitanta. Trzy lata później na pierwszym oddziale reha-bilitacyjnym z prawdziwego zdarzenia obok fizjoterapeutów przy pacjencie pojawiłsię dziennikarz. „Nie było w tym nic dziwnego, że pogubił się w tej obcej dla niegoterminologii i tematyce. Wobec tego zmieniłem taktykę. Gdy zjawił się z prośbąo wywiad, zaproponowałem mu, by wpierw zobaczył klinikę, poznał jej pracę, zwie-dził salę ćwiczeń, porozmawiał z lekarzami, chorymi, z personelem, itd., a dopieropotem przystąpił do wywiadu” — wspominał prof. Dega. Opis profesora Degi moż-na uważać za swoistą kazuistykę tej współpracy. Później jeszcze wielokrotnie, mię-dzy innymi czynił to Profesor Hulek, zwracano uwagę, na możliwe pozytywne bądźnegatywne znaczenie relacji między dziennikarzami a środowiskami fizjoterapeutówi osób niepełnosprawnych z dziennikarzami. Jednak niewiele prac próbowało ująćte opracowania w formę choć trochę sformalizowanej analizy statystycznej. Dlategowykonano badania mające wypełnić tą lukę [1, 2].Materiał i metodyBadanie ankietowe zostało przeprowadzone wśród 100 dziennikarzy i 100 fizjote-rapeutów drogą internetową (portale GoldenLine, Nk, DziennikarzPress, Fizjotera-peutom, eBadania), od września do listopada 2010 roku. Do badania wykorzystanoankietę z pytaniami w większości zamkniętymi jedno lub wielokrotnego wyboru.Respondenci pochodzili z kilkudziesięciu miast z całej Polski. Ogółem rozesłano650 ankiet. Badanie zakończono w momencie uzyskania zwrotnych 100 egzempla-rzy (w tym 10 pilotażowych) w obu wymienionych grupach. Respondentami bylidziennikarze pełnosprawni (87 osób), fizjoterapeuci (91 osób), dziennikarze niepeł-nosprawni (13 osób) i tacy, którzy zawód dziennikarza i fizjoterapeuty wykonująjednocześnie. Tych ostatnich było 9. Zdecydowaną większość (149 osób) w badaniustanowiły osoby w wieku 21–30 lat.38% dziennikarzy i 45% fizjoterapeutów uznało, że w największym stopniu zakreowanie wizerunku osób niepełnosprawnych jest odpowiedzialna sama osoba nie-pełnosprawna. Za najmniej odpowiedzialnych respondenci uważają siebie samych,przy czym w obu grupach zawodowych odpowiedzi na tak personalnie zadane py-tanie wskazują na pewien deficyt utożsamiania się z własną grupą zawodową lubdomniemaną odpowiedzialność zbiorową tj. dziennikarz mówi o wysokiej odpowie-dzialności mediów za wizerunek niepełnosprawnego (20%), natomiast fizjoterapeutado odpowiedzialności pociąga też służbę zdrowia (30%). Duży wpływ wg. respon-dentów na jakość wizerunku osoby niepełnosprawnej ma również rodzina, bliscy,przyjaciele.Dla zdecydowanej większości badanych, to osoba siedząca na wózku inwalidz-kim (34% fizjoterapeutów, 50% dziennikarzy) i dziecko (62% fizjoterapeutów, 42%dziennikarzy) są najczęściej wykorzystywanymi sylwetkami w przekazach medial-nych (tab. 1). Ponad 60% respondentów zauważa zawsze obok niepełnosprawne-go, prezentowanego w mediach, matkę. Prawie 70% dziennikarzy niepełnospraw-nych i wszyscy dziennikarze-fizjoterapeuci dostrzegają często w takich przekazachojca. 80% fizjoterapeutów widzi często obok niepełnosprawnego osobę znaną. (tab.2a, b). Źródłem wiedzy o niepełnosprawności dla ponad połowy dziennikarzy jesttelewizja, natomiast fizjoterapeuci twierdzą, że wiedzę czerpią z książek (52%)(rys. 1a, b). Aż 77% dziennikarzy niepełnosprawnych uważa, że w mediach nie112Monika Popławska, Krzysztof MarczewskiczłowiekniePełnosPrawny w mediach w oPinii…brakuje stereotypowego przedstawiania osób niepełnosprawnych. Jednak 67%dziennikarzom-fizjoterapeutom trudno powiedzieć, że tak właśnie jest. (tab. 3a, b).Tylko 7% badanych (5 dziennikarzy, 1 dziennikarz-fizjoterapeuta, 1 dziennikarzniepełnosprawny) uważa, że przedstawiciele mediów nie powinni korzystać z opiniispecjalistów (rys. 2a, b).Tab. 1. Najczęściej wykorzystywanym wizerunkiem osoby niepełnosprawnej w mediachwedług Pana/i jest:WizerunekDzieckoNiepełnoletniNiewidomyOsoba dorosłaOsoba w wieku starczymUpośledzony umysłowoNa wózkui miejscefizjoterapeuci62%5%0%0%1%0%34%Dziennikarze42%0%0%3%0%5%50%Tab. 2. Kogo obok osoby niepełnosprawnej najczęściej widzi (słyszy) Pan/iw przekazach medialnych?fizjoterapeuciosobaMatkęOjcaOsobę znanąRehabilitanta*DziennikarzaNikogozawszeN58713175fizjoterapeuci dziennikarzenigdyN138574966częstoN324673673725zawszeN311częstoN696534nigdyN2455%63,77,714,318,75,50,0%35,250,580,273,640,727,5%1,141,85,57,753,872,5%33,30,011,10,011,10,0%66,7100,066,755,633,344,4%0,00,022,244,455,655,6DziennikarzeosobaMatkęOjcaOsobę znanąRehabilitanta*DziennikarzaNikogozawszeN538141235Dziennikarze niepełnosprawninigdyN12920174953częstoN335053583529zawszeN8412częstoN598683nigdyN41748%60,99,216,113,83,45,7%37,957,560,966,740,233,3%1,133,323,019,556,360,9%61,50,030,80,07,715,4%38,569,261,546,261,523,1%0,030,87,753,830,861,5* ewentualnie inną pomoc medyczną113Zamojskie Studia i Materiały60%50%40%fizjoterapeuci30%20%10%0%60%50%dziennikarze40%30%20%10%0%radiokampanie reklamoweInternetfilmtvprasaksiążkaRys. 1. Z którego z wymienionych środków masowego przekazu czerpie Pan/inajwięcej informacji na temat niepełnosprawności?Tab. 3. Czy uważa Pan/i, że media przedstawiają osoby niepełnosprawne pobieżniei mało profesjonalnie, pogłębiają już istniejące stereotypy?fizjoterapeuciNTakNieTrudno powiedzieć471430%51,615,433,0fizjoterapeuci dziennikarzeN216%22,211,166,7N4915Razem%49153636DziennikarzeNTakNieTrudno powiedzieć382128%43,724,132,2Dziennikarze niepełnosprawniN1021%76,915,47,7N48Razem%4823292329114Monika Popławska, Krzysztof MarczewskiczłowiekdziennikarzezjoterapeuciniePełnosPrawny w mediach w oPinii…taknietrudno powiedziećRys. 2. Przedstawiciele mediów zajmujący się tematyką niepełnosprawności powinni korzystaćczęściej z pomocy, opinii specjalistów (lekarzy, fizjoterapeutów, itp.)DyskusjaTemat postrzegania, postaw osób pełnosprawnych wobec niepełnosprawnego spo-łeczeństwa, jak i medialnego wizerunku osoby niepełnosprawnej był podejmowanyprzez wielu badaczy wielokrotnie. Według Antonaka i Livneh’a, którzy zajmowalisię badaniem postaw osób ludzi pełnosprawnych wobec niepełnosprawnych, to wła-śnie ich znajomość w dużym stopniu ułatwia zrozumienie interakcji zachodzącychmiędzy obiema grupami [3]. Od kilku lat w Polsce, ale też na świecie prowadzonesą badania dotyczące roli mediów w kreowaniu wizerunku osób niepełnospraw-nych. Dr Gorajewska z Akademii Pedagogiki Specjalnej w Warszawie zauważyła,że dziennikarze rzadko zasięgają opinii samych osób niepełnosprawnych i specjali-stów, co też bardzo często prowadzi do powielania istniejących już stereotypów [7].W przeprowadzonym wyżej badaniu, 77% dziennikarzy niepełnosprawnych (10/13osób), nieco ponad połowa fizjoterapeutów (52%) i prawie, co drugi dziennikarzstwierdzili, że niepełnosprawni nadal postrzegani są stereotypowo. Jednak wszyst-kie grupy w zdecydowanej większości (79% dziennikarzy i 94% fizjoterapeutów)twierdzą, że wskazane i potrzebne w obustronnych kontaktach byłyby fachowekonsultacje środowiska mediów z personelem medycznym. Okazuje się, że na takiwynik odpowiedzi ma często wpływ sprawność respondenta, czy też jej brak bądźwykonywany zawód. Społeczeństwo, czyli również dziennikarze i fizjoterapeuci,wykazują coraz bardziej pozytywne postawy wobec osób z niepełnosprawnością.Niestety to pozytywne postrzeganie niepełnosprawności ciągle wydaje się być de-klarowane tylko na poziomie przekonań, a nie zachowań, w których jest nadalwiele odrzucenia i zachowań dyskryminujących [4, 5]. Mówi się wciąż o postawieambiwalentnej charakteryzującej się wzajemnym przyzwoleniem obu stron „na uda-wanie”, że nie ma żadnych różnic i przeszkód między pełno i niepełnosprawnymi,chociaż prawda jest taka, że myśli i zachowania temu przeczą [6]. Na zadane w ba-daniu pytanie „Czy osoba pełnosprawna jest równa niepełnosprawnej?” prawie 70%zarówno dziennikarzy, jak i fizjoterapeutów odpowiedziało, że tak. Z drugiej stronytylko 7% dziennikarzy uważa, że nie istnieją bariery między pełnosprawnymi i nie-pełnosprawnymi. Podobnie jest w grupie fizjoterapeutów. Barier nie widzi tylko10% z nich. Podejście do tematu o osobach z niepełną sprawnością w dużej mierzewiązało się i wiąże się z rozumieniem pojęcia i przyczynami niepełnosprawności[8]. Kolejno należy podkreślić za Kosakowskim i Wielgoszem, że nie każda osoba115
[ Pobierz całość w formacie PDF ]