[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Zsekularyzowani mnisi goniĄ czarownice
Autor:
Artur Marek Wójtowicz
Książęce opactwo Ellwangen było zsekularyzowaną w 1460 r. własnością benedyktynów.
Klasztor ten sięgał swoimi korzeniami aż VIII wieku. Na samym początku pozostawał pod
już w XVI wieku został wzięty pod opiekę Cesarza, uzyskując tym samym polityczną autonomię.
Od 1550 r. klasztor ten próbował wyrwać się spod władzy Kościoła katolickiego, chcąc tym
samym propagować własną duchowość.
Zmiana nastąpiła jednak w XVI w., kiedy to idąc za prawem rzymskim opactwo Ellwangen
zgodnie z prawem centralizacji zaczęło podlegać książęcej jurysdykcji (dosł.
der
fürstpröpstlichen Jurisdiktion
). Wówczas również w sądzie w Ellwangen radcy książęcy
uczestniczyli w procesach.
Prześladowania czarownic na terenie należącym do opactwa Ellwangen miały na terenie
południowych Niemiec dość istotne znaczenie. Idąc za zdaniem kronik, sąd z Ellwangen wydał
około. 450 wyroków śmierci. Z podobną liczbą na terenie południowych Niemiec możemy się
tylko spotkać na terenie frankońskiego Würzburga , Bambergu, Eichstätt i Kurmainz.
Procesy odbywały się głównie w latach:1588 i 1611-1618. Pierwsze prześladowanie
pochłonęło 17-20 ofiar. Zaś w latach 1611-1618 skazano na śmierć ok. 430 osób. Największe
procesy datuje się na lata 1611 i 1612. Wówczas to skazano na śmierć prawie 300
domniemanych czarownic.
Prześladowania czarownic rozpoczął przeprowadzać w 1588 r. książę Wolfgang von
Hausen (1584-1603). Należy jednak pamiętać przy tym fakcie, że terror jaki on siał,
spowodowany był przez dwa czynniki:
1) prześladowania na terenie wschodniej Szwabii (Augsburg) w 1587, oraz
2) oskarżenie o czarnoksięstwo jakie zaczęły pojawiać się w Ellwangen w sierpniu 1588 r.
Na podstawie dostępnych źródeł można dziś przeprowadzić rekonstrukcję procesów z
sierpnia-grudnia 1588 r. Ellwangen mogło się stać przykładem w przeprowadzaniu inkwizycji na
terenie południowych Niemiec. Było to możliwe, gdyż kat z Biberach, Hans Vollmair
przeprowadzał również egzekucję na innych obszarach wschodnio-szwabskich. Stosował on więc
znane mu praktyki, również poza obszarem należącym do Ellwangen. Dostępne nam źródła
dowodzą, iż
processus extraordinarius
drastycznie wycofał możliwość obrony oskarżonego.
Zatem oskarżony najczęściej zdany był na własne siły.
Również metody przesłuchań, jakie miały miejsce na terenie
Ellwangen w 1588 r., często przypominały tortury prowadzące
bezpośrednio do śmierci. Zarzuty jakie często pojawiały się
wobec oskarżonych niczym nie różniły się od zarzutów
przedstawianych przed innymi trybunałami Inkwizycji
Niemieckiej: pakt z diabłem, "braterstwo krwi" z diabłem, taniec
sabatyczny, latanie na miotle oraz magiczne moce.
Charakterystycznym dla procesów z Ellwangen może być
jednak przedstawianie zawyżonej liczby czarownic. Najczęściej
przed sądem przedstawiano od razu osobę oskarżoną wraz ze
znajomymi. Następnie metodą eliminacji dociekano, kto z tej grupy miał powiązania z magią. W
innych częściach Niemiec stosowano raczej metodę "po nitce do kłębka".
Oficjalnym wyrokiem śmierci który był wydawany przez tamtejszy sąd z Ellewangen była
kara spalenia na stosie. W sprawach wyjątkowych książę Wolfgang von Hausen zarządzał ścięcie
oskarżonego, a następnie spalenie jego ciała. Zaraz po przeprowadzonej egzekucji następowała
konfiskata mienia.
Najczęściej ofiarami tamtejszej inkwizycji stawały się starsze kobiety. Nie jest również
żadną tajemnicą, że często uśmiercano je z przyczyn czysto socjalnych. W roku 1588 tylko jeden
mężczyzna stał ofiarą "polowań".
Dwie późniejsze "fale prześladowań" jakie odbyły się na terenie Ellwangen (w latach 1611
- 1618) były przeprowadzane za panowania księcia Johanna Christopha I. von Westerstetten
(1603-1613) i Johanna Christopha II. von Freyberg und Eisenberg (1613-1620). Za przyczynę
tych prześladowań należałoby przyjąć konfesjalizację terenu południowych Niemiec, a co za tym
idzie, wykluczenie czarownic z jakiejkolwiek społeczności wyznaniowej. Przeglądając liczne
karty kronik, można również natknąć się na swoistego rodzaju skandale.
I tan np. w kwietniu 1611r. oskarżono pewną kobietę o zbezczeszczenie hostii. Przed
sądem natomiast oprócz niej postawiono całe jej otoczenie "pod płaszczykiem" współpracy.
Jeżeli weźmiemy pod uwagę tylko dane statystyczne dojdziemy do przekonania, że
mężczyźni stanowili około 20%. Nie należy również zapominać, że na terenie Ellwangen istniał
przepis mówiący o nie osądzaniu czynów dzieci poniżej 14 roku życia. Przy około 85% egzekucji
podano terytorium z którego pochodziły ofiary. A były to najczęściej: Ellwangen, Rötlen, oraz
Tannenburg leżący w północno-zachodniej części "włości".
Źródła historyczne nie podają natomiast żadnych informacji dotyczących sprzeciwów
społeczeństwa co do przeprowadzanej Inkwizycji, jak to miało np. miejsce w austriackim
Voralbergu. Jedynie możemy dostrzec wzmianki o protestach w sąsiednim hrabstwie Oettingen z
1618 r. które i tak nie przyniosły większego skutku.
Pod koniec "fali prześladowczej" z lat 1611-1618 książęta nie mieli już większej ochoty
zajmować się problemem magii na swoim terenie. Dlatego też do roku 1694 pojawiają się już
jedynie pojedyncze procesy, w których zginęło ok. 15 osób.
Źródła:
Midelfort, H.C. Erik: Witch Hunting in Southwestern Germany 1562-1684, the Social and
Intellectual Foundations, Stanford 1972.
Mährle, Wolfgang: "O wehe der armen seelen", Hexenverfolgungen in der Fürstpropstei
Ellwangen (1588-1694), w: Johannes Dillinger/Thomas Fritz/Wolfgang Mährle: Zum Feuer
verdammt, die Hexen-verfolgungen in der Grafschaft Hohenberg, der Reichsstadt Reutlingen und
der Fürstpropstei Ellwangen, Stuttgart 1998 ( za: Hexenforschung; 2), S. 325-500.
Fotografie:
Maska
pokutnika
:
ibk.ac.at/bildung/faecher/geschichte/maike/zeitreise/abb54.htm
[ Pobierz całość w formacie PDF ]