[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Pozostałe
Gdy nie chcesz po kimœ dziedziczyæ - mo¿esz zrzec siê dziedziczenia
Data: 03-10-2008 r.
Zgodnie z obowi¹zuj¹cym prawem spadkowym, je¿eli spadkodawca nie pozostawił po sobie testamentu to w
momencie otwarcia spadku (czyli œmierci spadkodawcy) obowi¹zuj¹ przepisy ustawowe dotycz¹ce
dziedziczenia. Zawieranie jakichkolwiek umów zarówno przed, jak i po œmierci spadkodawcy w tym wzglêdzie
jest, co do zasady, niedopuszczalne. Przepisy Kodeksu cywilnego przewiduj¹ bowiem generalny zakaz
zawierania umów o spadek po osobie ¿yj¹cej. Zawarcie takiej umowy jest niewa¿ne.
Czym jest zrzeczenie siê dziedziczenia?
Jednak art. 1048 Kodeksu cywilnego przewiduje
mo¿liwoœæ zawarcia umowy spadkobiercy ustawowego z
przyszłym spadkodawc¹, moc¹ której zrzeka siê dziedziczenia po nim
.
Zrzeczenie siê dziedziczenia ma charakter
umowy zawieranej pomiêdzy przyszłym spadkodawc¹ oraz
osob¹ nale¿¹c¹ do krêgu jego spadkobierców ustawowyc
. Zawarcie takiej umowy nastêpuje
przed
otwarciem spadku
(tzn. przed œmierci¹ spadkodawcy),
a wiêc na wypadek œmierci przyszłego
spadkodawcy
. Jest to w prawie polskim jedyny wyj¹tek od reguły, jak¹ jest zakaz zawierania umów o spadek
po osobie ¿yj¹cej. Reguła powy¿sza odnosi siê zarówno do umów maj¹cych za przedmiot cały spadek jak i jego
czêœæ.
Przykład:
Osoba X nie pozostawiła testamentu. Do dziedziczenia z ustawy dochodzi mał¿onek M, córka C i syn S.
Wszyscy spadkobiercy postanowili, ¿e cały maj¹tek przejmie M. Zarówno syn, jak i córka chcieliby zrzec siê
spadku. Jednak¿e w opisanej sytuacji zrzeczenie siê dziedziczenia nie jest mo¿liwe, gdy¿ stosown¹ umowê
nale¿ało zawrzeæ ze spadkodawc¹. Obecnie spadkobiercy mog¹ spadek odrzuciæ (zob.:
Odrzucenie
spadku - czy nieograniczone czasowo? Jakie s¹ jego skutki?
), maj¹ na to pół roku od dnia, w którym
dowiedzieli siê o œmierci spadkodawcy. W tym jednak przypadku osoby odrzucaj¹ce spadek traktowane s¹
przez prawo jakby nie do¿yli otwarcia spadku i w ich miejsce wchodz¹ kolejni spadkobiercy.
W jakiej formie zawieramy umowê dotycz¹c¹ zrzeczenia siê dziedziczenia?
Gdy chcemy zawrzeæ umowê o zrzeczenie siê dziedziczenia, musimy udaæ siê do notarisza. Zgodnie z
przepisami ustawy, umowa taka wymaga bowiem
zachowania formy aktu notarialnego
. Zawarcie jej w
innej formie (a wiêc np. w formie pisemnej lub ustnie) spowoduje, ¿e nie bêdzie to umowa wa¿na.
Pomiêdzy jakimi podmiotami mo¿na zawrzeæ t¹ umowê?
Umowa mo¿e byæ zawarta
pomiêdzy przyszłym spadkodawc¹ oraz spadkobierc¹ ustawowym, czyli
ka¿d¹ osob¹ nale¿¹c¹ do krêgu spadkobierców okreœlonych w ustawie (mał¿onek spadkodawcy,
jego zstêpni, rodzice, rodzeñstwo oraz zstêpni rodzeñstwa
.
Wprawdzie do krêgu podmiotów uprawnionych do dziedziczenia z ustawy nale¿y te¿ gmina lub Skarb
Pañstwa, jednak art. 1023 K.c. wyraŸnie wył¹cza mo¿liwoœæ odrzucenia spadku przez gminê lub Skarb
Pañstwa. Zatem niemo¿liwe jest sporz¹dzenie umowy, moc¹ której Skarb Pañstwa lub gmina zrzekłyby siê
dziedziczenia po spadkobiercy.
Co jest treœci¹ umowy o zrzeczenie siê dziedziczenia?
Zgodnie z powszechnie przyjêtym pogl¹dem, przedmiotem tej umowy jest prawo do dziedziczenia. Zrzec
mo¿emy siê tylko prawa do dziedziczenia opartego na przepisach ustawy (tzw. ustawowy porz¹dek
dziedziczenia), bowiem przepisy wyraŸnie dopuszczaj¹ tak¹ mo¿liwoœæ tylko w odniesieniu do spadkobiercy
ustawowego. Je¿eli wiêc został ustanowiny testament, to
nie mo¿na zawrzeæ umowy wył¹czaj¹cej
dziedziczenie testamentowe ze spadkobierc¹ okreœlonym w tym testamencie
. Warto równie¿ podkreœliæ, ¿e
nie mo¿na zrzec siê prawa do dziedziczenia na rzecz innej osoby, np. na rzecz innego spadkobiercy.
Umowê mo¿emy bowiem zawrzeæ tylko ze spadkodawc¹.
Jakie skutki poci¹ga za sob¹ zrzeczenie siê dziedziczenia?
W wyniku zawarcia umowy dotycz¹cej zrzeczenia siê dziedziczenia ten, kto siê zrzeka (czyli spadkobierca
ustawowy), zostaje
wył¹czony od dziedziczenia.
Powy¿szy skutek dotyczy równie¿ zstêpnych (dzieci, wnuków
itd.) zrzekaj¹cego siê, chyba, ¿e w umowie bêdzie postanowienie, ¿e zstêpnych to nie dotyczy. Musi to byæ
wyraŸnie sformułowane w umowie w przeciwnym razie równie¿ zstêpni zostan¹ wył¹czeni od dziedziczenia
bez koniecznoœci uzyskania ich zgody. Spadkobierca ustawowy, który zrzekł siê dziedziczenia (i zazwyczaj
jego zstêpni) jest traktowany tak, jakby nie do¿ył otwarcia spadku ? traci zatem prawo do zachowku.
Czy zawarcie tej umowy powoduje wykluczenie dziedziczenia na podstawie testamentu?
Przepisy stwierdzaj¹, ¿e umowa wył¹cza mo¿liwoœæ dziedziczenia w oparciu o ustawê.
Je¿eli wiêc ktoœ
zawarł umowê o zrzeczenie siê dziedziczenia z przyszłym spadkodawc¹, to bêdzie mógł dziedziczyæ na
podstawie testamentu
. Nie ma tutaj znaczenia fakt, kiedy testament został sporz¹dzony. Dotyczy to zarówno
testamentu sporz¹dzonego przed zawarciem tej umowy, jak i spisanego po jej zawarciu.
Czy mo¿liwe jest, po zrzeczeniu siê dziedziczenia, przywrócenie tego prawa?
Tak. Istniej¹ w tym zakresie dwie mo¿liwoœci:
spadkodawca mo¿e sporz¹dziæ testament, w którym umieœci osobê, z któr¹ zawarł umowê o wył¹czenie
dziedziczenia - ale w tym przypadku osoba ta nadal jest wył¹czona od dziedziczenia z mocy ustawy i nie staje
siê z powrotem spadkobierc¹ ustawowym; jest natomiast spadkobierc¹ testamentowym i dziedziczy na
podstawie testamentu;
aby zrzekaj¹cy siê mógł byæ z powotem spadkobierc¹ ustawowym, konieczne jest ponowne
udanie siê do
notariusza i zawarcie umowy uchylaj¹cej umowê o zrzeczeniu siê dziedziczenia. Rzecz jasna pomiêdzy
tymi samymi podmiotami, które zawarły t¹ pierwsz¹ umowê.
Zrzeczenie siê dziedziczenia mo¿e wiêc zostaæ uchylone przez umowê miêdzy tym, kto zrzekł siê spadku, a
tym, po kim siê dziedziczenia zrzeczono. Taka umowa równie¿ wymaga formy aktu notarialnego.
Pamiêtaj ¿e:
Zawieraj¹c umowê o zrzeczenie siê dziedziczenia z twoim przyszłym spadkodawc¹, pozbawiasz tego
prawa równie¿ swoje dzieci; aby siê tak nie stało, musisz umieœciæ w umowie odpowiedni zapis, ¿e to ich nie
dotyczy; Zrzeczenie siê dziedziczenia powoduje bowiem, ¿e zrzekaj¹cy siê i w zasadzie jego zstêpni (w
umowie mo¿na postanowiæ inaczej), zostaj¹ wył¹czeni od dziedziczenia, tak jakby nie do¿yli otwarcia
spadku;
Jeœli chcesz, aby umowa taka była wa¿na, koniecznie udaj siê do notariusza celem nadania jej formy aktu
notarialnego; bez tego nie bêdzie wa¿na!
Zawieraj¹c t¹ umowê, pozbawiasz siê wył¹cznie prawa do dziedziczenia w oparciu o ustawê.
Podstawa prawna :
Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. -
(Dz. U. 1964 r., Nr 16, poz. 93, ze zmianami)
[ Pobierz całość w formacie PDF ]