[ Pobierz całość w formacie PDF ]
ROZDZIAŁ V
ń
RÓDŁA PRAWA ADMINISTRACYJNEGO
Problematyka
Ņ
ródeł prawa stanowi w teorii pa
ı
stwa i prawa od dawna przedmiot
Ň
ywej dyskusji, przy czym jej wyniki nie s
Ģ
jednoznaczne, przede wszystkim ze wzgl
ħ
du na
wyst
ħ
puj
Ģ
ce w przyjmowanych zało
Ň
eniach ró
Ň
nice metodologiczne. Utrzymuje si
ħ
nadal
pogl
Ģ
d,
Ň
e
Ņ
ródła prawa s
Ģ
hononimem czy polisemi
Ģ
(czyli nazw
Ģ
o wielorakim znaczeniu).
Skłania to przedstawicieli nauki prawa administracyjnego do wyboru takiej koncepcji
terminologicznej, która wydaje si
ħ
najbardziej funkcjonalna w prawie administracyjnym.
Rozró
Ň
nia si
ħ
Ņ
ródła prawa (
fontes iuris
): w znaczeniu formalnym – s
Ģ
to akty
normatywne, zawieraj
Ģ
ce w swej tre
Ļ
ci nakazy, zakazy, uprawnienia lub obowi
Ģ
zki; w
znaczeniu materialnym - ogół okoliczno
Ļ
ci o społecznym, gospodarczym, ekonomicznym,
politycznym i kulturowym charakterze, których oddziaływanie wpłyn
ħ
ło na tre
Ļę
i form
ħ
obowi
Ģ
zuj
Ģ
cego prawa; w znaczeniu instytucjonalnym - odnoszone do instytucji, które prawo
tworz
Ģ
lub sankcjonuj
Ģ
tzw.
Ņ
ródła pochodzenia prawa (
fontes iuris oriundi
) oraz
Ņ
ródła
poznania prawa (
fontes iuris cognoscendi
) - s
Ģ
to dokumenty, publikacje a zwłaszcza
urz
ħ
dowe organy promulugacyjne z których mo
Ň
na czerpa
ę
wiadomo
Ļ
ci o prawie.
W gruncie prawa administracyjnego terminem „
Ņ
ródła prawa” okre
Ļ
lano: „sposoby
powstania lub składniki gatunkowe porz
Ģ
dku prawnego” – F. Longchamps; „akty prawne
wydawane przez uprawnione do tego organy” – E. Ura; „akty prawne zawieraj
Ģ
ce przepisy
prawa” – J. Staro
Ļ
ciak; „akt stanowienia prawa” – J. Lang; „akty normatywne” – J.
Szreniawski.
Cechami charakterystycznymi
Ņ
ródeł prawa administracyjnego s
Ģ
:
-
du
Ň
a ilo
Ļę
i ró
Ň
norodno
Ļę
form aktów prawnych, którymi posługuje si
ħ
administracja,
-
wi
ħ
kszo
Ļę
Ņ
ródeł prawa administracyjnego pochodzi od samej administracji
-
prawo administracyjne materialne nie jest skodyfikowane,
-
cz
ħĻę
prawa administracyjnego stanowi prawo miejscowe,
-
prawo administracyjne nie jest jednolite w sensie wyró
Ň
nienia go jako działu (w skład
wchodzi m.in. prawo wodne, prawo budowlane, prawo geodezyjne, kartograficzne)
Konstytucja RP dokonuje podziału
Ņ
ródeł prawa na:
-
Ņ
ródła prawa powszechnie obowi
Ģ
zuj
Ģ
cego – zaliczaj
Ģ
c do nich: Konstytucj
ħ
, ustawy,
ratyfikowane umowy mi
ħ
dzynarodowe, rozporz
Ģ
dzenia, oraz akty prawa miejscowego na
obszarze działania organów, które je ustanowiły (art. 87),
-
Ņ
ródła prawa wewn
ħ
trznego – zaliczaj
Ģ
c do nich: uchwały Rady Ministrów oraz
zarz
Ģ
dzenia Prezesa Rady Ministrów i ministrów.
Nale
Ň
y w tym miejscu zwróci
ę
uwag
ħ
, na orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego,
który stwierdził,
Ň
e „system prawa wewn
ħ
trznego ma – w przeciwie
ı
stwie do systemu aktów
b
ħ
d
Ģ
cych
Ņ
ródłami prawa powszechnie obowi
Ģ
zuj
Ģ
cego – charakter systemu otwartego”
(wyrok TK z dnia 1.12.1998 r., K 21/98, OTK ZU 1998/7/645).
Podział
Ņ
ródeł prawa administracyjnego mo
Ň
na dokona
ę
przyjmuj
Ģ
c jako kryterium
podziału pozycj
ħ
organu stanowi
Ģ
cego akt normatywny, za E. Ur
Ģ
wyodr
ħ
bniaj
Ģ
c:
-
Ņ
ródła prawa stanowione przez naczelne organy pa
ı
stwa (Zgromadzenie Narodowe, Sejm
i Senat, Prezydent RP, Rada Ministrów, Prezes Rady Ministrów, ministrowie ).
-
Ņ
ródła prawa stanowione przez organy terenowe (organy rz
Ģ
dowej administracji ogólnej i
specjalnej niezespolonej oraz organy jednostek samorz
Ģ
du terytorialnego).
Konstytucja jest to jedyny tej rangi i o tej nazwie akt normatywny zajmuj
Ģ
cy naczelne
miejsce w systemie
Ņ
ródeł prawa. Jest to akt normatywny o najwy
Ň
szej mocy obowi
Ģ
zywania,
fundamentem systemu prawnego, innymi słowy postanowienia konstytucji maj
Ģ
pierwsze
ı
stwo przed postanowieniami ni
Ň
szych aktów normatywnych w procesie stosowania
prawa. Przepisy konstytucji stosuje si
ħ
bezpo
Ļ
rednio (tzn. bez potrzeby rozwijania materii w
ustawie), chyba
Ň
e stanowi ona inaczej.
Ustawa zasadnicza zawiera podstawowe unormowania dotycz
Ģ
ce spraw ustroju
politycznego, społecznego i gospodarczego pa
ı
stwa, organizacji, działania, zada
ı
i
kompetencji oraz wzajemnych relacji mi
ħ
dzy organami pa
ı
stwa, podstawy prawne dla
organizacji i funkcjonowania samorz
Ģ
du terytorialnego oraz katalog wolno
Ļ
ci, praw i
obowi
Ģ
zków człowieka i obywatela, a tak
Ň
e zasady działania pa
ı
stwa w sytuacjach zagro
Ň
e
ı
(stanu: wojennego, wyj
Ģ
tkowego i kl
ħ
ski
Ň
ywiołowej). Akt ten równie
Ň
reguluje zasady
kontroli administracji publicznej oraz ustala katalog
Ņ
ródeł prawa.
Uchwalanie, zmiana lub uchylanie obecnej konstytucje wi
ĢŇ
e si
ħ
z reguły ze
specjalnym, innym ni
Ň
w przypadku zwykłych ustaw, trybem. Projekt ustawy o zmianie
Konstytucji mo
Ň
e przedło
Ň
y
ę
co najmniej 1/5 ustawowej liczby posłów, Senat lub Prezydent
Rzeczypospolitej. Zmiana Konstytucji nast
ħ
puje w drodze ustawy uchwalonej w jednakowym
brzmieniu przez Sejm i nast
ħ
pnie w terminie nie dłu
Ň
szym ni
Ň
60 dni przez Senat. Ustaw
ħ
o
zmianie Konstytucji uchwala Sejm wi
ħ
kszo
Ļ
ci
Ģ
co najmniej 2/3 głosów w obecno
Ļ
ci co
najmniej połowy ustawowej liczby posłów oraz Senat bezwzgl
ħ
dn
Ģ
wi
ħ
kszo
Ļ
ci
Ģ
głosów w
obecno
Ļ
ci co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów. Po zako
ı
czeniu post
ħ
powania,
Marszałek Sejmu przedstawia Prezydentowi Rzeczypospolitej uchwalon
Ģ
ustaw
ħ
do podpisu.
Prezydent Rzeczypospolitej podpisuje ustaw
ħ
w ci
Ģ
gu 21 dni od dnia przedstawienia i
zarz
Ģ
dza jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.
Ustawa jest aktem prawotwórczym uchwalanym przez Sejm i Senat (parlament), a
warunkiem wej
Ļ
cia w
Ň
ycie ustawy jest jej ogłoszenie. W hierarchii
Ņ
ródeł prawa zajmuje ona
drugie miejsce po Konstytucji. Proces dochodzenia ustawy do skutku jest uj
ħ
ty w szczególn
Ģ
procedur
ħ
, zwan
Ģ
trybem ustawodawczym. Jest to całokształt parlamentarnych i
pozaparlamentarnych etapów dochodzenia ustawy do skutku, tak jak okre
Ļ
la je Konstytucja.
Podstawowymi etapami trybu ustawodawczego s
Ģ
: inicjatywa ustawodawcza, debata w
Sejmie i Senacie, podpisanie przez Prezydenta RP i ogłoszenie.
Prawo inicjatywy ustawodawczej to uprawnienie okre
Ļ
lonych podmiotów do
wnoszenia projektów ustaw pod obrady Sejmu, które skutkuje obowi
Ģ
zkiem rozpatrzenia
przez Sejm wniesionych projektów w okre
Ļ
lonej procedurze. Podmiotami prawa inicjatywy
ustawodawczej s
Ģ
: posłowie (grupa przynajmniej 15 posłów), komisje sejmowe, Senat,
Prezydent RP, Rada Ministrów oraz wyborcy w liczbie co najmniej 100 tysi
ħ
cy maj
Ģ
cych
prawo wybierania do Sejmu (inicjatywa obywatelska).
Procedur
ħ
uchwalenia ustawy okre
Ļ
la Konstytucja oraz Regulamin Sejmu i Senatu.
Projekty ustaw składane s
Ģ
Marszałkowi Sejmu. Rozpatrzenie projektu ustawy przez Sejm
odbywa si
ħ
w trzech czytaniach, przedzielonych pracami komisji sejmowych. Dla jego
uchwalenia konieczna jest zwykła wi
ħ
kszo
Ļę
głosów w obecno
Ļ
ci co najmniej połowy
ustawowej liczby posłów. W momencie uchwalenia przez Sejm projekt staje si
ħ
ustaw
Ģ
, któr
Ģ
Marszałek kieruje do Senatu. Procedura rozpatrywania ustawy przez Senat jest podobna do
procedury jej uchwalania przez Sejm..
Rozpatrzenie przez Sejm uchwały Senatu ma miejsce wtedy, gdy Senat zaproponował
odrzucenie ustawy lub gdy uchwalił do ustawy poprawki. Sejm mo
Ň
e zarówno odrzuci
ę
poszczególne poprawki Senatu, jak i wniosek o odrzucenie ustawy. Taka uchwała Sejmu musi
by
ę
jednak podj
ħ
ta bezwzgl
ħ
dn
Ģ
wi
ħ
kszo
Ļ
ci
Ģ
głosów w obecno
Ļ
ci co najmniej połowy
ustawowej liczby posłów a je
Ň
eli wi
ħ
kszo
Ļ
ci takiej zabraknie, wówczas propozycj
ħ
Senatu
uznaje si
ħ
za przyj
ħ
t
Ģ
. W takim wypadku post
ħ
powanie ustawodawcze zostaje zamkni
ħ
te lub
te
Ň
ustawa nabiera brzmienia, jakie wynika z poprawki Senatu, i w takim kształcie zostaje
przedstawiona Prezydentowi, który mo
Ň
e wyst
Ģ
pi
ę
do Trybunału Konstytucyjnego z
wnioskiem o zbadanie zgodno
Ļ
ci tej ustawy z Konstytucj
Ģ
.
Tre
Ļ
ci
Ģ
zarzutu musi by
ę
niezgodno
Ļę
ustawy z Konstytucj
Ģ
, mog
Ģ
ca polega
ę
na
sprzeczno
Ļ
ci tre
Ļ
ciowej, naruszeniu trybu wymaganego przepisami prawa dla wydania ustawy
lub naruszeniu kompetencji do wydawania ustaw. Prezydent mo
Ň
e wycofa
ę
wniosek je
Ň
eli
ustawa nie została jeszcze rozstrzygni
ħ
ta przez Trybunał Konstytucyjny i wówczas
post
ħ
powanie ulega umorzeniu a Prezydent ma obowi
Ģ
zek podpisa
ę
ustaw
ħ
. Orzeczenie
Trybunału ma charakter wi
ĢŇĢ
cy. Je
Ň
eli Trybunał uzna ustaw
ħ
za zgodn
Ģ
z Konstytucj
Ģ
, po
stronie Prezydenta pojawia si
ħ
bezwzgl
ħ
dny obowi
Ģ
zek jej podpisania. Je
Ļ
li natomiast
Trybunał uzna ustaw
ħ
za niezgodn
Ģ
z Konstytucj
Ģ
, to po stronie głowy pa
ı
stwa pojawia si
ħ
bezwzgl
ħ
dny obowi
Ģ
zek odmowy jej podpisania. Odmowa ta ma charakter ostateczny a
post
ħ
powanie ustawodawcze ulega zamkni
ħ
ciu.
Je
Ň
eli Prezydent nie wyst
Ģ
pił do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem o zbadanie
zgodno
Ļ
ci ustawy z konstytucj
Ģ
, mo
Ň
e z umotywowanym wnioskiem przekaza
ę
ustaw
ħ
Sejmowi do ponownego rozpatrzenia. Korzysta w ten sposób z tzw. prawa weta. Po
ponownym jednak uchwaleniu ustawy przez Sejm wi
ħ
kszo
Ļ
ci
Ģ
3\5 głosów w obecno
Ļ
ci co
najmniej połowy ustawowej liczby posłów Prezydent musi podpisa
ę
ustaw
ħ
i zarz
Ģ
dzi
ę
jej
ogłoszenie.
Podpisanie ustawy przez głow
ħ
pa
ı
stwa okre
Ļ
la si
ħ
mianem promulgacji. Prawnym
skutkiem podpisania ustawy jest powstanie obowi
Ģ
zku jej ogłoszenia. Ogłoszenie ustawy w
Dzienniku Ustaw jest warunkiem jej wej
Ļ
cia w
Ň
ycie, co nast
ħ
puje po 14 dniach od dnia
ogłoszenia. Sama ustawa mo
Ň
e jednak sama ustali
ę
inny termin.
Konstytucja z 2 kwietnia 1997 roku nie formułuje ogólnego poj
ħ
cia ustawy, w
zwi
Ģ
zku z tym nale
Ň
y przyj
Ģę
,
Ň
e ustawa jest to: akt parlamentu, o charakterze normatywnym,
zajmuj
Ģ
cy najwy
Ň
sze miejsce w systemie
Ņ
ródeł prawa krajowego po Konstytucji, o
nieograniczonym zakresie przedmiotowym, przy czym niektóre materie mog
Ģ
by
ę
regulowane tylko w drodze ustawy np. zasady organizacji i tryb pracy Rady Ministrów (art.
146 ust. 4 pkt 12 Konstytucji) lub z jej wyra
Ņ
nego upowa
Ň
nienia np. nało
Ň
enie na gmin
ħ
obowi
Ģ
zku wykonywania zada
ı
zleconych z zakresu administracji rz
Ģ
dowej (art. 8 ustawy o
samorz
Ģ
dzie terytorialnym), dochodz
Ģ
cy do skutku w szczególnej procedurze, która znajduje
unormowanie konstytucyjne.
Charakter ustawy jako aktu parlamentu oznacza,
Ň
e
Ň
aden inny organ pa
ı
stwowy nie
mo
Ň
e stanowi
ę
ustaw, co jest oczywist
Ģ
konsekwencj
Ģ
zarówno zasady podziału władz (na
ustawodawcz
Ģ
, s
Ģ
downicz
Ģ
i wykonawcz
Ģ
), jak i zasady demokratycznego pa
ı
stwa
prawnego.
Charakter ustawy jako aktu normatywnego oznacza,
Ň
e wszystkie postanowienia
ustawy musz
Ģ
by
ę
sformułowane w sposób pozwalaj
Ģ
cy im sta
ę
si
ħ
budulcem dla norm
prawnych - nie mo
Ň
e by
ę
w ustawie wypowiedzi pozbawionych normatywnego charakteru.
B
ħ
d
Ģ
c aktem normatywnym ustawa jest zarazem aktem ogólnym, tzn. ustanawiaj
Ģ
cym normy
prawne o charakterze generalnym (kierowanym do pewnej klasy adresatów wyró
Ň
nionych ze
wzgl
ħ
du na wspóln
Ģ
cech
ħ
) i abstrakcyjnym (ustanawiaj
Ģ
cym pewne wzory zachowa
ı
).
Ustawa zajmuje najwy
Ň
sze miejsce w systemie prawa krajowego, gdy
Ň
Ň
aden inny akt
normatywny nie ł
Ģ
czy w sobie szczególnej mocy prawnej i nieograniczonego zakresu
podmiotowego. Szczególna moc prawna ustawy polega na tym, i
Ň
: normy w niej zawarte
maj
Ģ
samoistnie moc obowi
Ģ
zuj
Ģ
c
Ģ
; do wydania i obowi
Ģ
zywania ustawy nie jest potrzebne
jakiekolwiek szczegółowe upowa
Ň
nienie, ustawa mo
Ň
e by
ę
zmieniona, uchylona lub
zawieszona tylko przez inn
Ģ
norm
ħ
ustawow
Ģ
, ale nigdy przez norm
ħ
ni
Ň
szego rz
ħ
du, ustawa
mo
Ň
e zmienia
ę
, uchyla
ę
lub zawiesza
ę
ka
Ň
d
Ģ
inn
Ģ
norm
ħ
prawn
Ģ
prawa krajowego,
wydawanie innych aktów normatywnych prawa krajowego, o ile maj
Ģ
one by
ę
Ņ
ródłami
powszechnie obowi
Ģ
zuj
Ģ
cego prawa, dopuszczalne jest tylko na podstawie szczegółowego
upowa
Ň
nienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania.
Ustawy podpisuje i zarz
Ģ
dza ich ogłoszenie Prezydent RP. Ma on obowi
Ģ
zek odmówi
ę
podpisania ustawy, któr
Ģ
Trybunał Konstytucyjny uznał za niezgodn
Ģ
z konstytucj
Ģ
.
Podmiotowe ograniczenia prawa inicjatywy ustawodawczej wyst
ħ
puj
Ģ
w odniesieniu
do projektu ustawy bud
Ň
etowej i projektu ustawy o zmianie Konstytucji.
Rada Ministrów mo
Ň
e uzna
ę
uchwalony przez siebie projekt ustawy za pilny, z
wyj
Ģ
tkiem projektów ustaw: podatkowych, ustaw dotycz
Ģ
cych wyboru Prezydenta
Rzeczypospolitej, Sejmu, Senatu oraz organów samorz
Ģ
du terytorialnego, ustaw reguluj
Ģ
cych
ustrój i wła
Ļ
ciwo
Ļę
władz publicznych, a tak
Ň
e kodeksów. W post
ħ
powaniu w sprawie
ustawy, której projekt został uznany za pilny, termin jej rozpatrzenia przez Senat wynosi 14
dni, a termin podpisania ustawy przez Prezydenta Rzeczypospolitej wynosi 7 dni.
Konstytucje pa
ı
stw demokratycznych uznaj
Ģ
umowy mi
ħ
dzynarodowe jako cz
ħĻę
krajowego porz
Ģ
dku prawnego i za podlegaj
Ģ
ce stosowaniu bezpo
Ļ
redniemu. Konstytucja RP
zalicza równie
Ň
ratyfikowan
Ģ
umow
ħ
mi
ħ
dzynarodow
Ģ
za
Ņ
ródło prawa powszechnie
obowi
Ģ
zuj
Ģ
cego.
Ratyfikacja umowy mi
ħ
dzynarodowej dokonywana jest przez Prezydenta RP, za
uprzedni
Ģ
zgod
Ģ
Sejmu wyra
Ň
on
Ģ
w ustawie, je
Ň
eli umowa dotyczy:
1) pokoju, sojuszy, układów politycznych lub układów wojskowych,
2) wolno
Ļ
ci, praw lub obowi
Ģ
zków obywatelskich okre
Ļ
lonych w Konstytucji,
[ Pobierz całość w formacie PDF ]