[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Czasopismo pszczelarskie PASIEKA - pszczelarstwo, pszczoły, ule, miód, informacje...
Page 1 of 3
pszczoły.pl>Dwumiesięcznik Pasieka Szukaj
W MOJEJ PASIECE ABECADŁO NAUKA W PASIECE CHOROBY W PASIECE PRODUKTY PASIECZNE ARCHIWUM
CHOROBY W PASIECE
W numerze
INWAZJA małego chrząszcza ulowego
Wysiłki pszczelarzy i słuŜby weterynaryjnej na polu zwalczania i
profilaktyki chorób pszczół nie zawsze kończą się sukcesem.
Wskazuje na to pojawienie się w latach osiemdziesiątych XX w.
Inwazji
Varroa destructor
w Europie, stale rozszerzający się
zasięg pasoŜytowania
Tropilaelaps clareaena
kraje poza Azją,
występowanie coraz to nowych ognisk paraliŜu pszczół. Wiele
przyczyn tłumaczy to zjawisko. Do najwaŜniejszych naleŜy
postępująca globalizacja gospodarki, która objęła równieŜ
pszczelnictwo. Niekontrolowany import matek i pakietów
pszczół z odległych krajów, zakup pierzgi i miodu z terenów,
gdzie występują choroby czerwiu i pszczół, stanowią zagroŜenie
dla pszczelnictwa. Nową chorobą gwałtownie pustoszącą od
kilku lat pasieki w USA i przynoszącą duŜe straty ekonomiczne
jest inwazja małego chrząszcza ulowego (
Aethina tumida
Murray
). Istnieją przy tym uzasadnione obawy, Ŝe moŜe on
zaatakować pszczołę miodną w Europie, podobnie jak to mu się
udało na półkuli zachodniej.
Wydarzenia
Jubileusz profesora
Jerzego Woyke
Apimondia 2009
Kamiańskie klimaty
W mojej pasiece
Zimowa pasieka
Drzewa i krzewy dla
naszej pasieki
Ul leŜak dla hobbysty,
cz. 1.
Moja metoda
zintegrowanej walki z
Varroa destructor
Pozyskujmy pierzgę
Historia inwazji pasoŜyta
Do 1998 r., to jest do chwili zaatakowania pasiek w USA przez tego pasoŜyta czerwiu,
szkodnika miodu i wosku, istniały skąpe informacje o biologii małego chrząszcza
ulowego i sposobach jego szkodliwego działania w rodzinie pszczelej. Występowanie
pasoŜyta ograniczało się bowiem do kilku państw Afryki Południowej
(transsaharyjskiej). Nie powodował on tam duŜych strat ekonomicznych i masowego
ginięcia całych rodzin, poniewaŜ na tych terenach hodowana jest pszczoła miodna
WyŜyny Afrykańskiej (
A. mellifera scutellata
) i pszczoła południowoafrykańska (
A.
mellifera capensis
). Rasy te cechują się wybitną zdolnością oczyszczania gniazda i
likwidacji pasoŜyta. W Afryce Południowej chorują z reguły małe, osłabione rodziny.
Rzadko obserwuje się silną inwazję w rodzinach silnych, dobrze utrzymanych.
Krańcowo róŜna sytuacja panuje w USA. Po pierwsze, w pasiekach dominują pszczoły
rasy włoskiej (
A. mellifera ligustica
) i kraińskiej (
A. mellifera carnica
), które cechuje
słaba zdolność przeciwstawiania się inwazji pasoŜyta. Po drugie, wydaje się, Ŝe warunki
klimatyczne wpływają korzystnie na rozwój inwazji, a wędrówki rodzin na poŜytki
przyczyniły się do szybkiego rozprzestrzeniania się choroby. NaleŜy pamiętać, Ŝe
podobne uwarunkowania klimatyczne istnieją w wielu krajach Europy, zwłaszcza na
południu; bardzo podobne są równieŜ warunki glebowe. Sposób, w jaki pasoŜyt
przedostał się z Afryki do USA, nie został ustalony. Z informacji ustnych, jakie
uzyskałem w 2001 r. na Kongresie Apimondia w Durban (Republika Południowej Afryki),
nie moŜna wykluczyć zawleczenia choroby z matkami lub z importowanymi owocami z
Afryki.
W USA inwazja małego chrząszcza ulowego została wykryta u pszczoły miodnej na
Florydzie w maju 1998 r. i tylko w tym roku spowodował a wyginięcie 25 tys. rodzin. W
lipcu tego samego roku stwierdzono ją w pasiekach w Georgii i Południowej Karolinie, w
następnym roku w Pensylwanii, Ohio, Minnesocie, Wisconsin i Michigan. Corocznie około
100 tys. rodzin z Florydy wędruje do 20 stanów USA, przy czym niektóre pochodzą z
terenów, gdzie juŜ wystąpiła inwazja, co przyczynia się do szybkiego rozprzestrzeniania
się choroby na pasieki w ponad 20 stanach USA.
Kalejdoskop
Miody pitne, sycone
czy niesycone?
Z Pasieką w świat
4 000 000 kilo miodu
w 6 tygodni
Międzynarodowe
Kongresy
Pszczelarskie
Apimondii
Nauka w pasiece
Monitorowanie
mikroklimatu rodziny
pszczelej
system WMA, cz. 1.
Wszystko, co o
plastrze i wosku
pszczelim wiedzieć
naleŜy, cz. 4.
Biologia pasoŜyta
Dojrzałe chrząszcze o wydłuŜonym, spłaszczonym ciele długości 1/3 ciała pszczoły
robotnicy, czarno zabarwionym, mają trzy pary nóg i maczugowato zakończone czułki.
śerują w ulu i w pomieszczeniach, w których są przechowywane plastry. Długość Ŝycia
samicy wynosi około 6 miesięcy. PasoŜyt przechodzi przeobraŜenie zupełne, to znaczy
występuje w jego rozwoju stadium jajeczka, larwy, poczwarki i owada doskonałego.
Dwa pierwsze stadia odbywają się w ulu, natomiast przepoczwarzenie i wygryzienie się
z poczwarki dorosłego chrząszcza w ziemi. Z ziemi wychodzą samce i samice. Samica
składa kilkadziesiąt perłowobiałych jaj o wydłuŜonym kształcie (1,4 x 0,26 mm), w
postaci nieregularnej masy, na plastrach, we wszelkiego rodzaju szparach i
zagłębieniach w ulu. Po 24 dniach wygryza się z jajeczka larwa długości 1012 mm,
koloru kremowego, która podobnie jak dorosłe chrząszcze Ŝywi się jajami i czerwiem
pszczoły, pyłkiem, miodem i woskiem. Dorosłe chrząszcze Ŝywią się teŜ jajami i larwami
innych chrząszczy. ŚwieŜo wygryzione z jaj larwy mają duŜe głowy, wyraźnie
pofałdowane ciało z rzędem drobnych szczecinek po stronie grzbietowej oraz trzy pary
Pasieka poleca
Miód i produkty
pszczele dla zdrowia,
urody i podniebienia
Z pasieki do kuchni
Ptysie, sernik z pianką
Historia
Saga rodu Kurpielów
2010-01-13
Czasopismo pszczelarskie PASIEKA - pszczelarstwo, pszczoły, ule, miód, informacje...
Page 2 of 3
Kącik dla dziadków
i wnuczków
O pszczole, kociczce
Kundzi i kocurku
Tetroniuszu
dobrze wykształconych odnóŜy przednich usytuowanych tuŜ za głową. Z łatwością
moŜna je odróŜnić od larw motylicy woskowej, które mają dodatkowo liczne
szczątkowe odnóŜa rozmieszczone wzdłuŜ całej długości ciała. Po 721 dniach larwy
wypełzają z ula w kierunku światła przez wylotek, spadają z deseczki wylotowej lub
pełzają po przedniej ścianie ula, zagrzebują się w ziemi i tam przechodzą stadium
poczwarki. Trwa ono od 50 do 60 dni, zazwyczaj 34 tygodnie. Wygryzione z poczwarek
młode chrząszcze są w ciągu pierwszych dwu dni bardzo ruchliwe, chętnie latają nawet
w promieniu 25 km. Kierując się zapachem rodziny, przedostają się do ula. Według
niektórych danych pasoŜyt moŜe odbyć cały cykl rozwojowy na psujących się owocach,
np. truskawkach. Przypuszcza się teŜ, Ŝe jego Ŝywicielem mogą być trzmiele.
Kącik kolekcjonera
Rzeźby i figurki z
motywami
pszczelarskimi
Objawy inwazji
Pszczoła miodna nie dysponuje mechanizmami obrony przed
małym chrząszczem ulowym. Nie ma on teŜ naturalnych
wrogów i dlatego tak szybko moŜe się szerzyć jego inwazja.
Atakuje nie tylko rodziny osłabione, ale takŜe silne, często
powodując ginięcie całych rodzin. Wystarczy, Ŝe kilka samic
przedostanie się do ula, Ŝeby wyprodukowane przez nie
larwy masowo niszczyły czerw. Larwy, drąŜąc tunele w
plastrze, niepokoją i niszczą czerw, a odsklepiając zapasy
miodu w plastrach, powodują jego wyciekanie. Uszkadzają
przy tym nowo wybudowane plastry tak, Ŝe nie nadają się
juŜ one ani do wychowu czerwiu, ani do magazynowania miodu i pyłku. Odchody
pasoŜyta przedostające się do miodu powodują jego fermentację i wyciekanie z
komórek plastra. Pszczoły nie jedzą miodu zanieczyszczonego odchodami pasoŜyta. W
niepokojonej przez pasoŜyta rodzinie ustaje czerwienie matki, pszczoły nie chcą
zasiedlać uszkodzonych plastrów, często opuszczają ul. ZaraŜone rodziny są bardziej
podatne na choroby bakteryjne, wirusowe, warrozę, inwazję motylicy woskowej. W
zaraŜonych pasiekach sfermentowany miód wydziela zapach gnijących pomarańczy.
Ten charakterystyczny zapach jest pierwszym sygnałem świadczącym o obecności larw
małego chrząszcza ulowego. Same larwy pasoŜyta równieŜ wydzielają nieprzyjemny
zapach, który działa odstraszająco na pszczoły. W silnie poraŜonych rodzinach larwy
chrząszcza w ogromnych ilościach pełzają po dennicy ula, wydostają się przez wylotek
na deseczkę wylotową, by stąd przedostać się do gleby i tam zakończyć cykl
rozwojowy. Ze względu na fakt, Ŝe pasoŜyt odbywa część cyklu rozwojowego w ziemi,
w mniejszym stopniu na inwazję są naraŜone pasieki wędrujące. W nich teŜ nasilenie
inwazji jest z reguły mniejsze aniŜeli w pasiekach stacjonarnych. PasoŜyt ginie w zimie
poza rodziną pszczelą i w nieogrzewanych pomieszczeniach.
Zdjęcie: Jeff Lotz, FDACSDPI
Zwalczanie inwazji
Wczesne wykrycie choroby decyduje o powodzeniu postępowania leczniczego. W tym
celu naleŜy dokładnie oglądać dennicę i plastry celem stwierdzenia obecności dorosłych
postaci pasoŜyta. Chrząszcze reagują na światło szybką ucieczką rozbiegają się,
szukając zaciemnionych miejsc. Przy masowej inwazji duŜa liczba chrząszczy i ich larw
znajduje się na plastrach i na dennicy ula. Fermentujący miód wydziela zapach
gnijących pomarańczy.
W diagnostyce jest zalecane badanie osypu z dennicy. W tym celu wstawia się do ula
paski nasycone kumafosem i stosuje się wkładkę dennicową. W Afryce nie stosuje się
specyficznych metod zwalczania inwazji pasoŜyta. Przestrzeganie zasad higieny w ulu i
w pasiece, trzymanie silnych rodzin pozwala obniŜyć nasilenie inwazji do minimum.
W USA tylko postępowanie kompleksowe przynosi efekty. Obejmuje ono:
wzmocnienie siły rodziny i zapewnienie higieny w ulu, stosowanie środków
chemicznych oraz niszczenie w glebie larw wnikających w celu
przepoczwarczenia, poczwarek i dorosłych chrząszczy. Postępowanie
kompleksowe nie likwiduje jednak całkowicie inwazji, a jedynie zmniejsza
jej nasilenie, tak by nie powodowała duŜych strat ekonomicznych.
Stosowane zabiegi są pracochłonne i kosztowne, przez co wzrastają koszty
produkcji miodu i pyłku. Zalecany w USA kumafos (
Check Mite + Strips
)
niszczy pasoŜyty w ulu. Paski nasycone kumafosem wstawia się do ula co
najmniej na 14 dni. Leczenie nie moŜe być przeprowadzane, gdy w ulu są
zapasy miodu, mimo Ŝe wtedy nasilenie inwazji w rodzinie jest
maksymalne.
Zdjęcie:
Jeff Lotz,
FDACSDPI
Do odkaŜania gleby są stosowane preparaty zawierające
permetrynę (Gard Star 40% permetryny). Roztworem 0,05%
permetryny spryskuje się teren, na którym jest usytuowany ul, oraz
obszar w promieniu około 30 cm od ula. Ostatnio stwierdzono, Ŝe
robotnice mogą wynosić larwy A. tumida na odległość nawet 4 m od ula.
Dlatego teŜ teren wokół uli o promieniu co najmniej 4 m powinien być
odkaŜany. PoniewaŜ pasoŜyt powoduje duŜe szkody podczas
przechowywania plastrów z miodem i woszczyny, naleŜy przestrzegać
zasad higieny w pomieszczeniach słuŜących do ich przechowywania i
odymić plastry preparatem niszczącym pasoŜyta przed ich
składowaniem. Działanie temperatury poniŜej 12°C przez 24 godziny
niszczy wszystkie stadia rozwojowe pasoŜyta. Dlatego teŜ stosuje się
oziębianie magazynów z plastrami oraz pustych uli w zimie celem likwidacji pasoŜyta.
Na terenach, na których choroba pojawiła się po raz pierwszy,
obowiązuje nakaz spalenia lub wymroŜenia całych rodzin. Sprzęt,
po włoŜeniu do plastykowych worków, odkaŜa się p
Zdjęcie: Jeff
Lotz, FDACS
DPI
2010-01-13
Czasopismo pszczelarskie PASIEKA - pszczelarstwo, pszczoły, ule, miód, informacje...
Page 3 of 3
dichlorobenzenem w temp. 2830°C. JednakŜe takie postępowanie
nie niszczy jaj pasoŜyta. Niektórzy pszczelarze konstruują róŜnego
rodzaju pułapki, które mają uniemoŜliwić wydostanie się larw
pasoŜyta z ula, co powoduje przerwanie jego cyklu rozwojowego w
glebie.
Zapobieganie
W zapobieganiu inwazji najwaŜniejszą rolę odgrywa kontrola
sanitarna wędrownych pasiek, importu matek, pakietów, pyłku z terenów, gdzie
występuje pasoŜyt, zakaz osadzania rojów niewiadomego pochodzenia, zwłaszcza w
tych pasiekach, które znajdują się w pobliŜu terenów, gdzie występuje pasoŜyt. Pasieki
wędrowne, które przebywały na terenach występowania małego chrząszcza ulowego,
przed powrotem muszą być leczone z uŜyciem kumafosu. RównieŜ rodziny usytuowane
na terenach występowania pasoŜyta, z których sporządza się pakiety lub nukleusy,
muszą zostać poddane działaniu kumafosu przed ich przygotowaniem. Utrzymanie
higieny w ulu, w pomieszczeniach na sprzęt i narzędzia pasieczne, w pasiece,
trzymanie silnych rodzin, które mogą kontrolować wszystkie plastry w ulu, minimalizuje
moŜliwość inwazji. Nie jest wskazane przekładanie plastrów z rodzin słabych do silnych,
poniewaŜ w ten sposób moŜe zostać do nich zawleczony pasoŜyt.
Czy choroba ograniczy się do południowowschodniej części USA,
czy teŜ moŜe wystąpić w Europie? Jednoznaczna odpowiedź na to
pytanie przy obecnym stanie wiedzy jest trudna. Istnieje jednak
duŜe prawdopodobieństwo tzw. czarnego scenariusza. Warunki
klimatyczne na południu Europy są jeŜeli nie identyczne, to
bardzo zbliŜone do występujących w tych stanach USA, gdzie
gwałtownie szerzy się inwazja. Ponadto są tam identyczne
warunki glebowe, co umoŜliwia przeobraŜenie pasoŜyta. Co
więcej, pasoŜyt zmienił szybko swoich pierwotnych Ŝywicieli z pszczół afrykańskich na
europejskie, co świadczy o jego duŜych zdolnościach adaptacyjnych. Pogląd, Ŝe mały
chrząszcz ulowy jest zaadaptowany wyłącznie do warunków tropikalnych lub
subtropikalnych Afryki, został jednoznacznie podwaŜony z chwilą, kiedy pasoŜyt
zaatakował pasieki w USA.
Pasieka 2/2003
Zdjęcie: Jeff Lotz,
FDACSDPI
Zdjęcie: Jeff Lotz,
FDACSDPI
Zdzisław Gliński
««
powrót
©20032010 Dwumiesięcznik "PASIEKA" portal www.pszczoly.pl
2010-01-13
[ Pobierz całość w formacie PDF ]