[ Pobierz całość w formacie PDF ]
//-->Wpływ globalizacji i regionalizacji na bezpieczeństwo międzynarodoweczwartek, 09 września 2010 20:30Istota i cechy globalizacjiGlobalizacja jest obiektywnym procesem, który według A. McGraw polega na wielości powiązańi wzajemności oddziaływań państw i społeczeństw, tworzących obecnie światowy system .Globalizację cechują dwa wymiary: zakres oraz intensywność. Z jednej strony omawiany procestworzą zjawiska obejmujące większą część kuli ziemskiej lub działania w skali ogólnoświatowej;z drugiej strony globalizacja polega również na intensyfikacji współdziałania, wzajemnychpowiązań oraz współzależności między państwami i społeczeństwami, w różnych regionachgospodarki światowej. Dokonuje się stopniowe, jednoczesne rozszerzanie i pogłębianieróżnego rodzaju relacji i powiązań w światowym systemie. W literaturze przedmiotu dopowszechnie akceptowanych cech globalizacji przyjęto zaliczać:-----wielowymiarowość,integrowanie,współzależności międzynarodowe,związek z postępem nauki, techniki i organizacji,dialektyczny charakter.Wielowymiarowość globalizacji polega na tym, że przejawia się ona w wielu różnych sferachżycia jednocześnie: w gospodarce, polityce, wojskowości, kulturze, obejmując przeplatające siędziałania dokonywane w tym samym czasie, lecz w różnych przestrzeniach. Dodatkowo (wprzestrzeniach) toczą się procesy o wymiarze ogólnoświatowym.Integrowanie to scalanie gospodarek na różnych poziomach poprzez ścisłe łączeniefunkcjonowania rozproszonych po całym świecie podmiotów w ramach powiązańkooperacyjnych, handlowych, inwestycyjno-produkcyjnych i politycznych.Istnieje wiele płaszczyzn, na których zawiązują się te międzynarodowe współzależności. Możnaje określić jako możliwości koordynacji systemów międzynarodowych, np. ugrupowańregionalnych, sieci kooperacyjnych lub porozumień ponadregionalnych. Trzeba zauważyć, żewspółzależności mogą przybierać charakter asymetryczny i przekształcać się w dominacjęsilniejszego partnera zagranicznego lub systemu światowego. Współzależnościmiędzynarodowe często z trudem poddają się kwantyfikacji ilościowej. Miary wskazujące na ichzakres, intensywność i siłę oddziaływania są dalekie od doskonałości. Stosunkowo najłatwiejmożna skwantyfikować współzależności ekonomiczne, odwołując się np. do rozmiarówtransakcji handlowych, przepływu kapitałów między danymi krajami.1/9Wpływ globalizacji i regionalizacji na bezpieczeństwo międzynarodoweczwartek, 09 września 2010 20:30Związek z postępem nauki, techniki i organizacji jest oczywisty. Postęp oddziałuje na procesglobalizacji poprzez osiągnięcia techniczne, które z kolei służą rozwojowi komunikowania się(poprzez Internet, telefon komórkowy lub łączność satelitarną) i transportu, a przede wszystkim- tworzeniu nowoczesnych produktów, nowych metod wytwarzania, zarządzania i organizacji,powstawania zasobów wysoko wykwalifikowanych kadr i nowoczesnych technologii.Globalizacja napędzana jest w głównej mierze przez rewolucję informacyjną. To właśnieinformacja umożliwia rozprzestrzenianie się dotychczas lokalnych zjawisk, procesów, wartościitp. na cały świat. Swobodny i natychmiastowy przepływ informacji eliminuje różnice, redukujeprzestrzeń i przyspiesza czas. Informacja staje się współcześnie jednym z podstawowychczynników bezpieczeństwa, rodzącym nowe kategorie zagrożeń, ale też dającym noweinstrumenty przeciwdziałania.Dialektyczny charakter zjawiska globalizacji to postrzeganie jej jako nieustającego procesuwystępowania zjawisk lub procesów o charakterze przeciwstawnym. W literaturze zestawia sięje w następujące pary: globalizacja-fragmentaryzacja, integracja-dezintegracja,globalizacja-regionalizacja, homogenizacja-dyferencjacja, wymiar globalny-lokalny.Globalizacja jest zjawiskiem wieloaspektowym, przejawia się w bardzo różnorodny sposób,ogarniając zjawiska polityczne, militarne, społeczne i ekonomiczne. Można zatem przyjąć, żeglobalizacja jest to proces oznaczający rosnące powiązania państw w handlu światowym, wbezpośrednich inwestycjach zagranicznych i na rynkach kapitałowych, będący efektem rosnącejtendencji do traktowania przez coraz większą liczbę przedsiębiorstw całego świata jako rynkuzbytu. Proces ten wiąże się zazwyczaj z tzw. drugą rewolucją przemysłową czyliprzyspieszeniem postępu technicznego prowadzącego do spadku kosztów komunikowania się itransportu oraz z liberalizacją w przepływach towarów, usług, kapitału i pracy w skali kraju orazcałej gospodarki światowej. Globalizacja nie jest trendem wyłącznie ekonomicznym ipolitycznym, lecz procesem socjoekonomicznym.Z punktu widzenia bezpieczeństwa międzynarodowego globalizacja prowadzi dorozprzestrzeniania zjawisk zarówno korzystnych, jak i niekorzystnych. Tworzy warunkisprzyjające do przeciwstawiania się jednym zagrożeniom, ale równocześnie rozsiewa poświecie często dotychczas lokalne zagrożenia i rodzi zupełnie nowe. Globalizacja zmieniaśrodowisko bezpieczeństwa, nie eliminując z niego sporów, konfliktów czy kryzysów. Nadaje imjedynie nową jakość, inny charakter.Procesy globalizacji a bezpieczeństwo międzynarodowe2/9Wpływ globalizacji i regionalizacji na bezpieczeństwo międzynarodoweczwartek, 09 września 2010 20:30Następstwa globalizacji są rozlegle i różnorodne, zarówno dla kształtu (elementów, cech)porządku międzynarodowego, jak i podstawowych uczestników stosunków międzynarodowych -państw i tworzących je społeczeństw oraz narodów, lecz także dla podmiotów niepaństwowych,takich jak: międzynarodowe ugrupowania gospodarczo-polityczne, organizacjemiędzynarodowe, korporacje transnarodowe oraz organizacje pozarządowe. Używającterminologii J.N. Rosenau, w warunkach procesów globalizacji występuje proces bifurkacjipodmiotowej struktury społeczności międzynarodowej. Obok świata państw wyłania sięwielocentryczny świat podmiotów niepaństwowych. Procesy te dość radykalnie zmieniająwcześniejsze, charakterystyczne dla westfalskiego systemu stosunków międzynarodowychwarunki funkcjonowania państwa, ale nie zmieniają jego szczególnej pozycji w tym środowisku.Transformacja suwerenności państwowej w jej tradycyjnym rozumieniu jest jedną znajważniejszych konsekwencji procesów globalizacyjnych w kontekście przemian środowiskamiędzynarodowego i możliwości działania podmiotów w gospodarce światowej. Obserwuje siętransformację suwerenności we wszystkich podstawowych sferach życia państwa: politycznej,bezpieczeństwa, gospodarczej, informacji, opinii publicznej (kształtowania świadomościspołecznej) oraz praw człowieka. Państwo (a w państwie demokratycznym - społeczeństwo)traci kontrolę nad swym potencjałem, nad instrumentami swej polityki gospodarczej, socjalnej,obronnej itd. Następuje ograniczanie autonomii państwa w aspekcie wewnętrznym izewnętrznym, a formalnoprawne ujmowanie jego suwerenności traci sens. W dobie globalizacjiznaczenie tradycyjne ustępuje rozumieniu suwerenności jako instytucji. Istotna jest zdolnośćpaństwa do stanowienia o swoim losie i do realizacji swoich interesów. Dotyczy to szerokorozumianej sfery bezpieczeństwa. W poszczególnych krajach następuje konwergencja politykiekonomicznej i stosowanych przez nią instrumentów oraz ujednolicenie działania w sferzegospodarczej. Transformacja suwerenności państw jest zarazem nieuniknionym następstwemglobalizacji, gdyż wynika z "odterytorialnienia" procesów społecznych i pogłębiania sięrozmaitych współzależności w skali globalnej lub międzynarodowej we wszystkich wymiarachżycia społecznego. Z powyższego stwierdzenia wynika, że problem transformacji suwerennościdotyczy każdego państwa na świecie, choć oczywiście w różnym stopniu.Poszerzanie się i umacnianie wolnego rynku prowadzi do wprowadzania i realizacji programuprywatyzacji, deregulacji i desocjalizacji. Jak zauważa J. Symonides, krytyce poddawana jestkoncepcja państwa opiekuńczego, ponieważ prowadzi do marnotrawienia środków, dorozbudowy nieudolnej biurokracji i nadmiernych obciążeń podatkowych. Państwo promujeprocesy deregulacji, inicjuje i nadzoruje procesy prywatyzacyjne w sferze ekonomicznej, nauce,oświacie, służbie zdrowia, szkolnictwie i transporcie. Wycofuje się także z obszarówtradycyjnych, traktowanych jako podstawowe, tzn. zapewnienie systemu bezpieczeństwawewnętrznego i funkcjonowanie systemu penitencjarnego.Liberalizacja obrotów kapitałowych, rosnąca i zmieniająca się pozycja korporacji3/9Wpływ globalizacji i regionalizacji na bezpieczeństwo międzynarodoweczwartek, 09 września 2010 20:30transnarodowych w gospodarce światowej oraz tworzenie w poszczególnych krajach warunkówswobodnej mobilności kapitału krajowego powodują że państwa decydują się na obniżaniepodatków. Z jednej strony wywiera to pozytywny wpływ na gospodarkę kraju, ponieważprowadzi do powiększenia popytu wewnętrznego i inwestycji, pobudza przedsiębiorczość wśródrodzimych podmiotów gospodarczych. Jednak z drugiej strony, państwo, decydując się naredukcję swoich dochodów, musi stopniowo zmniejszać swoje wydatki, co w konsekwencji nietylko prowadzi do zasadniczych ograniczeń w realizacji zadań socjalnych, lecz przedewszystkim zmniejsza zakres wpływu państwa na prowadzoną politykę gospodarczą.I jeszcze jedna bardzo ważna kwestia. Szczególne znaczenie w kontekście ogólnej tendencji dotransformacji suwerenności państwowej ma problem państw w stanie rozkładu albo upadłych (failed states). Są to kraje, w których władze centralne całkowicie lub w znacznej mierze utraciły zdolność doutrzymywania porządku na własnym terytorium i wykonywania swych podstawowych funkcji.Oddziaływanie procesów globalizacyjnych w tych państwach powoduje poszerzenie możliwościrozwoju różnych ugrupowań terrorystycznych czy zorganizowanych grup przestępczych, któreczują się na terytorium państw upadłych bezkarne i prowadzą bardzo aktywną działalnośćprzestępczą zakrojoną na skalę międzynarodową. Lokalni przywódcy nierzadko mogą okazaćsię ich sprzymierzeńcami, widząc w sojuszu tego typu szansę na umocnienie swej władzy.Czy powyższe uwagi mogą uzasadniać stwierdzenie, że w dobie globalizacji gospodarkiświatowej rola państwa słabnie lub staje się mniej istotna? Wydaje się, że rola współczesnegopaństwa ulega transformacji, co przejawia się w następujących wymiarach:- Realizowana polityka gospodarcza i bezpieczeństwa państwa nie tylko staje się w corazwiększym stopniu zależna od decyzji rządu, lecz podlega także silnym wpływommiędzynarodowych organizacji gospodarczych i ugrupowań integracyjnych.- Nie zmniejsza się znaczenie państwa jako podstawowego uczestnika stosunkówmiędzynarodowych, lecz ulega modyfikacji jego rola, ponieważ na scenie politycznej światapojawiły się nowe i potężne gospodarczo podmioty.- Proces globalizacji zmusza państwo do kreatywnego poszukiwania i wprowadzanianowych instrumentów, które zapewnią mu wpływ na coraz bardziej niezależne gospodarczo isilniejsze przedsiębiorstwa międzynarodowe.- Gwałtownie rozszerza się zakres spraw wewnętrznych i zagranicznych państwa,podlegających regulacjom wielostronnym, tzn. takim, które są uzgadniane, przyjmowane, anastępnie egzekwowane przez instytucje, reżimy, mechanizmy, procedury wielostronne.- Konieczne jest świadome włączanie organizacji pozarządowych w obszar politykigospodarczej. Organizacje i działania pozarządowe mogą sprzyjać i ułatwiać bądź komplikowaći utrudniać prowadzenie i osiąganie celów przez zagraniczną politykę ekonomiczną. Należymieć przy tym świadomość, że interesy organizacji pozarządowych mogą być zbieżne lubsprzeczne z interesami i polityką gospodarczą rządu.4/9Wpływ globalizacji i regionalizacji na bezpieczeństwo międzynarodoweczwartek, 09 września 2010 20:30Nowa rola państwa w sferze ekonomicznej powinna polegać na prowadzeniu stosownej politykigospodarczej, która będzie odpowiedzią na wyzwania globalizacji. Chodzi przede wszystkim ouzdrowienie finansów państwa, zmniejszenie inflacji i bezrobocia, liberalizację wymianyhandlowej i inwestycji zagranicznych oraz zwiększenie innowacyjności i konkurencyjnościkrajowych podmiotów. Ta ostatnia kwestia nabiera współcześnie szczególnego znaczenia,ponieważ obecnie konkurencyjność to trwała zdolność do rywalizacji, kooperacji i osiąganiakorzyści z otwartej gospodarki rynkowej.Globalizacja i rozluźnienie rygorów po zimnej wojnie stworzyły warunki sprzyjające uaktywnieniusię terroryzmu międzynarodowego. Usamodzielnione i pozbawione ograniczeń wynikających zbipolarnego podziału świata organizacje i grupy terrorystyczne rozwinęły swoją aktywność.Zaczęły stawać się samodzielnymi strategicznymi graczami na arenie międzynarodowej.Sprzyjającymi środkami działania, które ułatwiają działania ugrupowaniom terrorystycznym, są:rewolucja informatyczna, liberalizacja przepływów kapitałowych oraz możliwość dostępu dośrodków masowego rażenia związana z otwartością społeczeństw demokratycznych . Globalnasieć terrorystyczna może dyktować państwom narodowym swoje warunki, dezorganizowaćprace organizacji międzynarodowych, wprowadzać chaos w życiu społecznym oraz stwarzaćzagrożenia ekologiczne.Rezultatem globalizacji jest również powstanie rozmaitych rajów finansowych, specjalizującychsię woffshore bankingi gwarantujących swoim klientom daleko posuniętą dyskrecję . WedługMiędzynarodowego Funduszu Walutowego w 2006 r. istniało 46 "przybrzeżnych centrówfinansowych", z czego 19 oaz podatkowych było usytuowanych w regionie Ameryki (rozumianejjako Ameryka Północna i Południowa łącznie), 12 w Europie, 10 w Azji, 3 w Australii i 2 wAfryce. W większości są to państwa położone na wyspach, których wielkość powierzchni jestzróżnicowana, gęstość zaludnienia średnia, a cechą charakterystyczną ich strukturygospodarczej jest dobrze rozwinięty sektor usług, zwłaszcza finansowych.Istnienie takich państw (lub obszarów, gdyż taki charakter mogą mieć również prawniewydzielone części państw czy nawet miast) znacznie ułatwia pozyskiwanie, lecz takżeukrywanie i "pranie" nielegalnych funduszy. Obecna złożoność oraz nieprzejrzystośćmiędzynarodowych rynków finansowych powodują iż rosną powiązania grup przestępczych iterrorystycznych z legalnymi instytucjami (fundacjami charytatywnymi, stowarzyszeniamikulturalnymi), a tym samym rozszerza się zakres dostępnych opcji finansowania działalnościprzestępczej czy terrorystycznej z legalnych źródeł, co obserwuje się np. w Japonii i StanachZjednoczonych.5/9
[ Pobierz całość w formacie PDF ]