[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Prawo podatkowe
Prawo podatkowe stanowi część prawa finansowego. W tradycyjnym
pojęciu jest częścią (gałęzią) prawa publicznego. Jego wyodrębnienie jest
dokonywane ze względu na przedmiot regulacji – jest nim podatek, a także
opłaty i niepodatkowe należności budżetowe.
Wszystkie akty normatywne, które regulują te instytucje, a także prawa
i obowiązki podatników, płatników i inkasentów, ich następców prawno-
podatkowych oraz osób trzecich odpowiadających za zobowiązania podatników,
płatników i inkasentów, także regulujące kompetencje uprawnienia organów
podatkowych i organów wykonujących kontrolę podatkową tworzą
prawo
podatkowe
.
Struktura prawa podatkowego
(normy prawa podatkowego)
Prawo podatkowe należy podzielić ze względu na funkcje oraz treść po-
szczególnych aktów normatywnych czy nawet poszczególnych przepisów na:
—
część ogólna prawnomaterialna
(norma ustrojowa),
—
proceduralne prawo podatkowe
(norma proceduralna),
—
materialne prawo podatkowe
(norma materialna).
W prawie podatkowym normy materialne majÄ… podstawowe znaczenie.
Normy materialne tworzą indywidualną sytuację prawną podmiotów stosunków
podatkowoprawnych, składają się na ustawy i akty niższego rzędu dotyczące
poszczególnych rodzajów podatków – tzw.
materialne prawo podatkowe
Źródła prawa podatkowego
Źródłami współczesnego prawa podatkowego są przepisy:
Konstytucji
,
ustaw
,
ratyfikowanych umów międzynarodowych
oraz
rozporządzeń
(art 87 Konstytucji RP). Są nimi – na obszarze działania organów, które je
ustanowiły – również
akty prawne prawa miejscowego
.
Najwyższym rangą aktem prawnym w polskim systemie podatkowym jest
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej
z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. Nr 78,
poz. 483).
Konstytucja jako źródło prawa podatkowego formułuje podstawowe zasady
dotyczące tworzenia, stosowania i wykładni prawa podatkowego, wyznacza ra-
my, których powinny poruszać się podmioty kształtujące konstrukcje podatków
i ich praktyczne stosowanie.
Konstytucja bezpośrednio porusza kwestie podatkowe w art. 84 i 217.
W artykule 84 Konstytucja wprowadza zasadę powszechności opodat-
kowania. Zgodnie z jego brzmieniem każdy jest zobowiązany do ponoszenia
ciężarów i świadczeń publicznych, w tym podatków określonych w ustawie.
Przepis ten stanowi że obowiązek podatkowy musi być określony w ustawie
i każdy, kto jest nim objęty, jest zobowiązany do płacenia podatków.
W myśl art. 217 Konstytucji, nakładanie podatków, innych danin
publicznych, określanie podmiotów, przedmiotów opodatkowania i stawek
podatkowych, a także zasad przyznawania ulg i umorzeń oraz kategorii
podmiotów zwolnionych od podatków następuje w drodze
ustawy
.
Ustanawia ona zasady nadrzędne, według których należy interpretować
ustawy oraz akty niższej rangi, a normy sprzeczne z Konstytucją będą nieważne.
Takie rozważania teoretyczne mają również wymiar bardzo praktyczny, na
przykład to właśnie Konstytucji zawdzięczamy odliczanie ulg (ulga remontowa)
po ich uchyleniu na zasadzie tzw. praw nabytych.
W polskim systemie podatkowym funkcjonują również
umowy między-
narodowe
dotyczące w szczególności
unikania podwójnego opodatkowania
(umowy w sprawie zapobieżenia podwójnemu opodatkowaniu) i harmoni-
zacji systemów podatkowych zgodnie ze standardami UE
.
Zgodnie z art. 9 Konstytucji Rzeczpospolita Polska przestrzega wiążącego
ją prawa międzynarodowego,
co w praktyce oznacza, że umowy ratyfikowa-
ne, zawarte za zgodą Sejmu, są ważniejsze od ustaw krajowych
. W praktyce
prawa podatkowego ustawy podatkowe często odwołują się bezpośrednio do
postanowień takich umów, np. art. 4a ustawy o podatku dochodowym od osób
fizycznych.
Poprzez zawarcie i ratyfikowanie Traktatu podpisanego w Atenach w dniu
16 kwietnia 2003 r. — w polskim systemie podatkowym znalazły się
unijne
dyrektywy
, które mają nadrzędny charakter nad lokalnym, polskim prawem
podatkowym. Szczególnie dużą rolę przypisać należy VI Dyrektywie Rady z
dnia 17 maja 1977 r. w sprawie harmonizacji przepisów Państw Członkowskich
dotyczących podatków obrotowych — wspólny system podatku od wartości
dodanej: ujednolicona podstawa wymiaru. W praktyce podatkowej obecność
unijnych dyrektyw oznacza, że możliwe jest stosowanie bezpośrednio w Polsce
— z pominięciem przepisów krajowych — postanowień dyrektywy, jeżeli są
odpowiednio jasne i precyzyjne.
Jako ciekawostkę należy podać, ze właśnie w celu niezwłocznego
dostosowania wadliwie skonstruowanej ustawy o podatku od towarów i usług,
Minister Finansów w rozporządzeniu z dnia 23 czerwca 2004 r. wprowadził
zasady szczególne w stosunku do zasad wynikających z ustawy. Nowe
rozwiązanie było już zgodne z prawem unijnym.
Kolejnym znaczącym źródłem prawa podatkowego są
rozporzÄ…dzenia
.
Konstytucja w art. 92 ściśle określa kto, kiedy i w jakiej sytuacji może wydąć
rozporządzenie — może to uczynić Rada Ministrów oraz poszczególni mi-
nistrowie, na podstawie i w granicach szczegółowego upoważnienia zawartego
w ustawie oraz w celu wykonania ustawy. Upoważnienie musi określać zakres
spraw przekazanych do uregulowania oraz wytyczne dotyczące treści rozpo-
rzÄ…dzenia.
W przypadku prawa podatkowego aktami wykonawczymi sÄ… przede
wszystkim rozporządzenia Ministra Finansów.
Akty prawa miejscowego
są źródłami prawa na obszarze działania
organów, które je ustanowiły. Przepisy te obowiązują odpowiednio na terenie
gminy, powiatu lub województwa. Organami kompetentnymi do ich uchwalania
są rady gminy, rada powiatu i sejmik województwa.
W przypadku prawa podatkowego należy zwrócić uwagę na art. 168
Konstytucji, według którego jednostki samorządu terytorialnego maja prawo
ustalania wysokości podatków i opłat lokalnych w zakresie określonym w usta-
wie. Z uwagi na fakt, że tylko gmina posiada własne dochody z podatków
i opłat, akty prawa miejscowego w zakresie prawa podatkowego wydawane są
jedynie w formie
uchwał rad gmin
.
Upoważnienie przyznane gminom do modyfikacji kształtu elementów
konstrukcji podatku dotyczą podatku od nieruchomości, podatku od środków
transportowych, podatku od posiadania psów, podatku leśnego i rolnego oraz
opłat: targowej, miejscowej i administracyjnej. Ustawa regulująca te podatki
i opłaty daje możliwość radzie gminy do ustalania stawek podatku poniżej
górnej granicy określonej w ustawie i wprowadzenia dodatkowych zwolnień
i ulg podatkowych, nieokreślonych w ustawie. Tylko w taki zakresie gminy
mogą prowadzić własna politykę podatkową.
[ Pobierz całość w formacie PDF ]