[ Pobierz całość w formacie PDF ]
PSYCHOLOGIA I PSYCHIATRIAW rozdziale o psychopatologii og�lnej zapoznali�my si� z cechami nastroj�wmaniakalnego i depresyjnego. Ka�dy z nich stanowi trzon zespo�upsychotycznego odpowiedniej nazwy. Zesp� maniakalny i depresyjnyzaliczamy do kr�gu cyklofrenicznego. Obydwa te zespo�y sk�adaj� si�mianowicie na psychoz� maniakalno-depresyjn� (psychosismaniaco-depressiva), czyli cyklofreni�, cierpienie polegaj�ce na okresowymwyst�powaniu albo tylko zespo�u maniakalnego, albo tylko depresyjnego,albo te� jednego i drugiego w r�nej kolejno�ci, czasem naprzemiennie. Ju�dawno jednak zauwa�ono, �e zespo�y te wyst�powa� mog� niezale�nie odswoistego pod�o�a cyklofrenicznego, kt�rego natura nie zosta�a zreszt�dot�d wy�wietlona. Pod�o�e tych zespo��w mo�e wi�c by� nieswoiste, a wi�cpojawi� si� one mog� w przebiegu cierpie� r�norakiej etiologii, tychsamych, kt�re wyliczyli�my na wst�pie niniejszego rozdzia�u. Fakt ten nieprzes�dza w negatywnym znaczeniu sprawy powinowactwa mi�dzy mani� idepresj� na tle cyklofrenii z jednej strony, a takimi� samymi zespo�ami,nawarstwionymi epigenetycznie na nieswoistym pod�o�u innych czynnik�wetiologicznych z drugiej strony.Zesp� maniakalnyObraz kliniczny i przebieg. Z przyczyn wewn�trzustrojowych swoistych albow przebiegu jakiego� podstawowego schorzenia somatycznego rozwija si�zesp� psychotyczny, osnuty doko�a trzech osiowych objaw�w: wzmo�onesamopoczucie, przyspieszony a� do gonitwy my�li tok czynno�ci umys�owychoraz spot�gowany nap�d psychoruchowy. Psychoza rozwija si� czasem z dniana dzie�, kiedy indzie j objawy stopniowo narastaj� a� do pe�ni obrazuklinicznego. Chorzy czuj� si� zadowoleni, szcz�liwi, pe�ni optymizmu iprzesadnej wiary w swoje si�y. Zachowanie ich wobec otoczenia cechuje brakdystansu, czyli nietrzymanie si� umiaru, zasad taktu i uszanowania wobecstarszych wiekiem lub urz�dem. Lekcewa��ce odnoszenie si� do otoczeniapowoduje zatargi, w kt�rych w�asnej winy chory nic odczuwa. Wszelki op�rwywo�uje w chorym gniew lub wybuch w�ciek�o�ci.VVskutek wewn�trznego niepokoju i ogromnej przerzutno�ci uwagi dobrazasadniczo spostrzegawczo�� chorych bywa czasem znacznie obni�ona. np.zmniejszona bywa ich wra�liwo�� na b�l przy zachowanym czuciu.Przyspieszenie toku my�li doprowadza do bez�adu w s�owach i czynno�ciachumys�owych. Szybkie i �atwe przerzucanie si� uwagi z jednego wyobra�eniana drugie daje chorym mi�e poczucie wzmo�onych zdolno�ci, przy czym niedostrzegaj� oni powierzchowno�ci swoich proces�w my�lowych. Nawet przydu�ej gonitwie my�li, nawet przy s�owotoku, przy ogromnej przerzutno�ciuwagi i wzmo�onej sugestywno�ci na przypadkowe zewn�trzne bod�cewypowiedzi chorego nie przybieraj� oznak rozerwania zwi�zk�w my�lowych(inkoherencji), tak i� zawsze mo�na si� dopatrze� pewnego w�tku my�lowegolub zrozumie� afektywn� motywacj� wynurze� chorego. Chorzy inteligentnitryskaj� dowcipem, chorzy ot�piali pozwalaj� sobie na p�ytkie przechwa�kilub niewybredne kawa�y. Badanie inteligencji chorych mo�e czasem w staniepodniecenia wykaza� du�o pomy�ek, kt�re po�o�y� trzeba na karb nieuwagi,niemo�no�ci skupienia si�, powierzchowno�ci my�lenia i lekcewa��cegoodnoszenia si� do zada�. U chorych wyst�puj� urojenia si�y, w�asnegoznaczenia i zdrowia. My�li przedzierzgaj� si� z niezwyk�� �atwo�ci� iszybko�ci� postanowie� w dzia�ania. W l�ejszych stanach przedsi�biorczo��chorych i p�d do dzia�ania mog� nawet podnie�� ich zwyk�� wydajno�� pracy.P�niej dzia�ania ich staj� si� bez�adne i nie s� niczym wi�cej jaktrwonieniem si� i czasu. Ci�kie stany podniecenia maniakalnego okre�lasi� nazw� sza�u furia, sive furor. Chorzy rzucaj� si� na otoczenie,obra�aj� je, bij�, niszcz� wszystko dooko�a.Na pograniczu stanu maniakalnego i hipomaniakalnego chorzy odczuwaj�pop�dy tw�rcze, kt�re u zdolnych ludzi mog� da� cenne wyniki na polusztuki, literatury, nauki, techniki, dzia�alno�ci spo�ecznej, natomiast uludzi przeci�tnych lub t�pych nie s� w stanie da� nic jak tylkografoma�skie bazgro�y, kicze, niedorzeczno�ci, a w �yciu publicznymzamieszanie. Zanikaj� te� hamulce przeciw wybrykom in Baccho et in Yenere,przeciw marnotrawstwu, nieuczciwo�ciom i przest�pstwom. Chory dzia�aniaswoje umie logicznie uzasadnia�, tak i� podmiotowo zawsze ma s�uszno��. Naoddziale chorzy tacy �yj� w ustawicznych zatargach z otoczeniem, czasemzdradzaj� sk�onno�ci pieniacze. Ich syntoniczny afekt sprawia, �e bywaj�czasem lubiani i �e nawet grube wybryki uchodz� im na sucho. Robi� oniwra�enie niegrzecznych, rozbrykanych dzieci. W przeciwie�stwie dohebefrenik�w, mo�na motywacj� chorych maniakalnych zrozumie�. Dopiero wstanie sza�u staj� si� oni niezno�ni: ha�asuj� w nocy, s� zaczepni,napastliwi, ordynarni, �piewaj�, b�aznuj�, kln�, przezywaj�, dr�, niszcz�,skacz�, ta�cz�, s� gadatliwi a� do s�owotoku i gonitwy my�li. Nawet przynajwi�kszym wy�ywaniu si� ruchowym, bezsenno�ci i gadaniu a� do chrypkichorzy nie okazuj� zm�czenia. Przy wzmo�onym samopoczuciu wypowiadaj�przechwa�ki, kt�re brzmie� mog� jak urojenia wielko�ciowe, jednak�ekonfabulacjom tym brak jest trwalszej si�y przekonania.Jednak�e u chorych ot�pia�ych przechwa�ki te nabieraj� czasem wyra�nychcech urojeniowych, tak i� jakby mocno wierzyli w wytwory swoichkonfabulacji i nie daj� sobie ich wyperswadowa�. Takie idee prze�ladowcze,wypowiadane przez chorych w zwi�zku z ci�g�ymi zatargami z otoczeniem,raczej rzadko s� prawdziwymi urojeniami, tj. fa�szywymi s�dami, kt�rymtowarzyszy przekonanie o ich s�uszno�ci i oporno�� na wszelkie perswazje.Idee prze�ladowcze i pieniacze chorych maniakalnych wyp�ywaj� raczej zuczu� zemsty w stosunku do wrog�w. Czasem jednak widuje si� i prawdziweurojenia prze�ladowcze, chocia� nie miewaj� one cech trwa�o�ci. Zw�aszczakobiety bywaj� nadmiernie pobudzone p�ciowo i uderzaj� swoim wyzywaj�cym,pretensjonalnym, bezwstydnym zachowaniem, r�wnie� gdy zesp� maniakalnywyst�pi w przebiegu zmian starczych m�zgu. Czas trwania psychozy bywarozmaicie d�ugi, od kilku dni do wielu lat.Mimo �e podstawowe cierpienie somatyczne trwa nadal, zesp� maniakalnynawarstwiony mo�e samorzutnie albo pod wp�ywem leczenia ka�dej chwiliust�pi�, kiedy indziej za� mo�e przetrwa� spraw� podstawow�. Koniec bywakrytyczny lub lityczny. Zesp� maniakalny cyklofreniczny mo�e bezpo�rednioz dnia na dzie� przej�� w zesp� depresyjny.Rozpoznanie w czystych przypadkach nie przedstawia trudno�ci, natomiastr�nicowanie bywa trudnym zagadnieniem. Wyst�puje to zw�aszcza wtedy, gdychodzi o odr�nienie manii od hebefrenii. Przy tej ostatniej jednostceom�wimy bardziej szczeg�owo momenty uchwytu rozpoznania r�nicowego.Trudno�ci nastr�cza� mo�e r�wnie� odr�nienie manii od histerii, odpewnych psychoz sytuacyjnych, np. zespo�u Gansera, a tak�e od objaw�wmi�osnych (moria), zdarzaj�cych si� w przebiegu chor�b organicznych m�zgu,zw�aszcza guz�w czo�owych, Podstawy rozpoznania r�nicowego om�wimy przyopisie tych jednostek. Zesp� maniakalny wik�a si� nader cz�sto z innymipsychozami, co sprawia� mo�e du�e trudno�ci rozpoznawcze. W og�le od dawnazwraca si� uwag� na fakt, �e obecnie czysta mania wyst�puje bez por�wnaniarzadziej ni� dawniej. Bornsztajn np. wprost m�wi o schizofrenizacji stanumaniakalnego. Zjawisko to trzeba wyt�umaczy� udoskonaleniem sprawdzian�wrozpoznawczych. Istotnie opisy manii w dawnym pi�miennictwie niepozostawiaj� w�tpliwo�ci, �e pod t� nazw� opisywano niejednokrotniezupe�nie inne psychozy, albo najcz�ciej psychozy mieszane. Aleniezale�nie od tego trzeba stwierdzi�, �e czyste manie sta�y si� dzisiajrzadko�ci�, gdy� w ci�kich stanach maniakalnych niejednokrotnie uderzawybitna nawet domieszka pierwiastk�w schizofrenicznych. W�a�ciwie tylkohipomanie widuje si� w czystej, klasycznej, �ksi��kowej" postaci.Zesp� depresyjnyObraz kliniczny i przebieg. Zesp� depresyjny, szczeg�lnie cz�sty i st�dnies�ychanie wa�ny, jest odwrotno�ci� stanu maniakalnego. Osnuty jestdoko�a trzech osiowych objaw�w: przygn�bienia, zahamowania i zwolnieniaproces�w my�lowych oraz zmniejszenia nap�du psychoruchowego. Do objaw�wtych do��cza si� w melancholii, zw�aszcza powsta�ej na pod�o�ucyklofrenii, donios�y objaw l�ku. L�k ten umiejscawiaj� chorzy w okolicyserca (panor praecordialis). Czasem psychoza zaczyna si� od nieokre�lonegoniepokoju, l�ku, kt�ry ma d��no�� do do szukania sobie przedmiotu ex post.W�wczas matka uprzytamnia sobie, �e boi si� o zdrowie dzieci, inni chorzywi��� l�k z my�lami hipochondrycznymi, religijni chorzy trapi� si� o swojezbawienie. My�li takie miewaj� cechy natr�tnych. Sny ponurej tre�ciodbieraj� chorym r�wnie� dobre samopoczucie, zw�aszcza sny z l�kiem. Rzeczznamienna, �e w cyklofrenii zwiastuny takie mog� zapowiada� niekonieczniefaz� depresyjn�, czasem te� i faz� maniakaln�. Czasem stopniowo poprzezbezsenno��, brak �aknienia, coraz gorsze samopoczucie i niepok�j, a czasemnagle rozwija si� pe�ny obraz melancholii. W cyklofrenii stan man...
[ Pobierz całość w formacie PDF ]